Fillimisht dua te bej te qarte se askush nuk e ka gjetur absoluten ne art, dhe une nuk jam aq e marre sa ta synoj nje gje te tille. Se dyti, une nuk jam eksperte ne fushen e artit per te mbrojtur nje ane te caktuar, por edhe ne qofte se isha, kjo nuk do te bente asnje ndryshim. Ajo c'fare une desha te ve ne dukje ka te beje me idene se c'fare do te thote te krijosh dhe te konsumosh art. Meqenese qellimi kryesor i artit eshte komunikimi, e konsideroj kete gje teper te rendesishme, dhe se me komunikim nuk kuptoj vetem aftesine shprehese, por edhe menyren sesi transmetohet ndjenja tek konsumatori (vezhguesi), si dhe lidhjen ndermjet tyre. Arti eshte nje fushe teper e gjere, dhe do te ishte e pamundur te kapet c'do aspekt i tij. Edhe pergjithesimet jane te veshtira, keshtu qe ne u perqendruam tek artet figurative.
Me kerkove te te jap nje shembull per te cilin une mendoj se i ka humbur vlerat artistike: "Bicycle Wheel Ready-made" nga Marcel Duchamp. Nje tjeter shembull do te ishte: "Improvisation 28" nga Kandinsky
Perse mendoj une se vlerat kane humbur:
Ne lidhje me "Improvisation 28,"...nuk shikoj ndonje objekt te qarte nga ajo qe perceptoj (vija shumengjyreshe qe nderpriten, pa forme, pa kuptim, pa ndonje 'pattern' qe mund te presesh. Gjithcka qe jam ne gjendje te kap eshte confuzion, dhe nuk e dalloj dot ate 'deeper meaning' qe artisti mund te kete pasur ne mendje. Per me teper, edhe vete pa frymezim dhe pa pasion mund te kisha krijuar dicka te ngjashme duke thene se ishte art. Fundja fundit, nje grumbull vijash qe nderpriten pa ndonje rregull te caktuar do te ishte e njejte sido qe une ti kisha vendosur.
Per sa i perket "Bicycle Wheel Ready-made": nje rrote biciklete mbi nje karrige. Eshte ky arte Psee Vetem sepse dikush mendon se eshte arte Po nese ne vend te rrotes se bicikletes kisha vene nje ambazhur, c'fare ndryshimi do te kishtee Si duhet te kuptoj une te ashtuquajturen "veper arti" nga nje art i vertetee Nje pale gershere metalike a nuk do te ishin e njejta gjee Nese jo psee Duke e pare nuk me ngjall asnje emocion, asnje cudi, asnje 'hint' pas te ciles une te kapem per ta interpretuar. Gjithcka une mund ti atribuoj eshte hamendje....hamendje! Une mendoj se ne keta shembuj, idea e artit i ka kapercyer kufijte e saj te percaktimit.
Cilat konsideroj une vlera te artit, dhe pse mendoj se jane ne rrezik:
Mendoj se arti figurativ eshte i lidhur pazgjidhshmerisht me "imazhin e te bukures," ate imazh qe ne perceptojme me ane te shqisave dhe kuptimit. Kur flas per te bukuren kam parasysh ate force te artit qe te ben te 'levizesh' drejt asaj qe eshte para syve te tu, qe te ben te reagosh apo perjetosh nje emocion. Kjo eshte nje vjere e artit--zgjimi i emocioneve tek konsumatori duke e bere ate te futet ne boten e artistit per te gjetur vetveten. Une mendoj se dicka vizuale eshte e bukur edhe kur eshte poetikisht e tmerrshme. Alban People mendon se ne shoqerine moderne koncepti i se bukures ka ndryshuar teresisht, dhe se arti nuk duhet pare ne lidhje me vlerat estetike, me momentin teper delirant. Ne fakt, une mendoj se momenti delirant rrjedh pikerisht nga konfuzioni dhe paqartesia, dhe jo nga ajo balance, nga ai rregull dhe qartesi qe une kerkoj nga nje krijim artistik. Sa per ndikimet e tjera, ne vecanti ate te psikologjise, filozofise etj. jam dakort se eshte nje evoluim i artit, nje perspektive krejt e re, por te mos harrojme se nese teoria sot nuk beson ne vlera, as arti mbeshtetur ne to nuk do te besoje (dhe ju siguroj se sot ekziston nje debat i gjere per sa i perket vlerave ku mbeshtetet arti dhe shoqeria, por kjo mund te analizohet diku tjeter pasi nuk eshte objekt i diskutimit tone)
Ke bere nje verejtje me vend kur ke thene se edhe ata qe interpretojne artin jane artiste. Megjithese kjo nuk eshte e vertete ne te gjitha rastet, shpesh qendron si e tille. Jam dakort me ty vetem kur mesazhi eshte dhene i qarte. Kur vizualizimi eshte i c'rregullt, pa pike referimi dhe abstrakt, per konsumatorin eshte e veshtire te kape idene qe eshte paraqitur. Qe te krijosh (ne rastin tone, duke konsumuar art) duhet me pare te kuptosh. Per mendimin tim, nje veper arti kuptohet kur forma dhe idea shkrihen ne nje, duke sjelle nje unifikim te gjithe elementeve. Gjithe ato pjese te vogla, ato detaje, nuk qendrojne te shperndara neper hapesire por vijne e konsolidohen ne harmoni midis tyre. Eshte kjo harmoni qe i jep qartesi vepres artistike duke e bere ate me te kuptueshme, dhe si rrjedhoje, e sjell me afer konsumatorit. Per me teper, a nuk eshte permendur se arti i sotem ka levizur drejt intelektite C'fare quhet art i intelektit, kaosi apo rregullie
Per mendimin tim, ne nje pjese te artit modern, unifikimi i formes dhe idese nuk eshte i pranishem, edhe harmonia eshte thyer. Ve re nje c'rregullim ne elementet perberes, qe justifikohet me 'lirine' e artistit per te shprehur ate qe ndjen. Psee Sepse eshte me lehte per te krijuar dicka te c'rregullt se dicka qe kerkon mund e kohee Apo sepse imazhi mund te sakrifikohet per hir te 'intelektit'e Nje lule eshte nje lule ne syte e mi, dhe ka qene nje lule ne syte e atij qe ka jetuar para 300 vjetesh. Edhe pse koncepti mund te ndryshoje, imazhi mbetet i njejte--lule! E me gjithe ndryshimet per sa u perket nocioneve, do e quaja me 'artful,' Katedralen e Shen Pjetrit sesa The Twin Towers qe u rrezuan. Jo sepse kam nostalgji per ate periudhe, por sepse artisti ka krijuar dicka te bukur, edhe pse nocioni i se bukures ka qene 'i gabuar.' Nese do tju pyesja se ku qendron ndryshimi midis nje peme te rrezuar nga rrufeja dhe nje garazh ku parkohen makinat, si do te pergjigjeshite Ka ndonje gje te bukur (c'faredo nocioni i dhenci te bukures) ne nje garazhe
Arti i kaluar nuk eshte vetem mall, apo history qe ne e prekim. Me teper se nostalgji ai eshte "Shkolle" vlerat e se ciles jane jo vetem historike, por didaktike, artistike etj. Artistet jo vetem frymezohen prej tij por ecin ne ato gjurme. Psh, arti i rilindjes i hodhi syte nga lashtesia, por solli origjinalitetin e vet: sfondet plot drite, anatomine perfekte, balancen, kontrastin e ngjyrave, idete e qarta etj. Nje pjese e mire e artit modern ka marre nga ai i kaluar mjaft elemente, duke i nderthurur me elemente te rinj te kohes. Psh. Nje nga krijimet me te arritura te Picasso-s eshte Guernica. Kompozicioni trekendor te kujton "Darken e Fundit" te Leonardos. Kontrasti bardhe e zi shton dramaticitetin e vepres duke e bere vezhguesin te perjetoje 'klithmen' e luftes. Imazhet e shperndara ne te kater anet, simbolizmi, denojne aktin ne fjale. Tmerr, kaos, satire.... A nuk zgjon kjo tablo tek vezhguesi emocione, ndjenjen e tmerrit, urrejtjes kunder luftes, denimine Me te njejten monedhe, a nuk zgjon tek vezhguesi figura e krishtit tek "Darka e Fundit" prezencen hyjnoree Butesi tronditse, meshire, ankth ne gjithe galerine e figurave! E pra, te dyja shkaktojne nje efekt emocional tek auditori, duke e bere ate te perjetoje skenen, ngjarjen, te krijoje nepermjet interpretimit. Nje efekt i tille mund te arrihet vetem nese artisti dhe konsumatori ndajne se bashku krijimin. Une si vezhgues duhet ta di se c'fare te kerkoj ne nje krijim artistik, perndryshe nuk do te perfitoj gje prej tij. Duke ma bere abstrakte, ka rrezik jo vetem te ma shtremberoje idene, por nganjehere edhe te ma humbase fare ne nje labirinth imagjinar te pafund.
__________________
nga Vizitor 4/4/2009, 12:02
