nga Vizitor 16/10/2009, 23:00
Foto nga qyteti i Durresit
Vizitor- Vizitor
Ne brendesi te ktyre fotove jan disa nga antikiteti Durrsak si :
- Amfiteatri, Monedhat te ilireve, Rotonda por dhe durresi ne vite. Gjithashtu dhe do te flas pak per historine e Durresit.
Amfiteatri
I perket shkeullit te 1dhe te 2- te
eres sone.
Amfiteatri i durrsit per nga
madhesia mund te krahasohet me
amfiteatrin e Polas dhe te Pomeut.
Ka forme elipsi dhe nje kapacitet
15 - 20mije spektatore, fakt ky qe
ne menyre indirekte deshmon
numrin e larte te popullsise se
Durresit gjate antikitetit.
Amfiteatri i durresit ka nje
arkitekture te vecante . Duke e
njohur Durresin si zone sizmike, konstruktoret kane
perdorur tekniken e galerive. Nje pjese e shkallareve eshte
ndertuar mbi faqen e kodres, ndersa pjesa tjeter ne fushe,
dikruar nga vete pozicioni i tij. Galerite ashtu si shkallarja
perbejne nje element te vete ndertimit te monumentit.
Teknika e ndertimit te amfiteatrit eshte nje perzierje e
murit me gur duke u alternuar me pese deri ne shtate
rreshta tullash te lidhura me llac.
Rotonda
Forumi bizantin eshte nje monument historik,
ndertimi i te cilit daton shekullin 5.ai eshte
zbuluar keto vitet e fundit dhe te dhenat rreth
tij nuk jane ende te plota. Duke iu referuar te
dhenave te deritanishme, rezulton se deri aty ka
egzistuar shkolla e "grekut", gjurmet e se
ciles jane fshire pothuajse teresisht.
Pershkrimi: te dhenat per kete monument nuk
jane ende te perdunduara, pasi arkeologet jane
duke punuar akoma
- Amfiteatri, Monedhat te ilireve, Rotonda por dhe durresi ne vite. Gjithashtu dhe do te flas pak per historine e Durresit.
Amfiteatri
I perket shkeullit te 1dhe te 2- te
eres sone.
Amfiteatri i durrsit per nga
madhesia mund te krahasohet me
amfiteatrin e Polas dhe te Pomeut.
Ka forme elipsi dhe nje kapacitet
15 - 20mije spektatore, fakt ky qe
ne menyre indirekte deshmon
numrin e larte te popullsise se
Durresit gjate antikitetit.
Amfiteatri i durresit ka nje
arkitekture te vecante . Duke e
njohur Durresin si zone sizmike, konstruktoret kane
perdorur tekniken e galerive. Nje pjese e shkallareve eshte
ndertuar mbi faqen e kodres, ndersa pjesa tjeter ne fushe,
dikruar nga vete pozicioni i tij. Galerite ashtu si shkallarja
perbejne nje element te vete ndertimit te monumentit.
Teknika e ndertimit te amfiteatrit eshte nje perzierje e
murit me gur duke u alternuar me pese deri ne shtate
rreshta tullash te lidhura me llac.
Rotonda
Forumi bizantin eshte nje monument historik,
ndertimi i te cilit daton shekullin 5.ai eshte
zbuluar keto vitet e fundit dhe te dhenat rreth
tij nuk jane ende te plota. Duke iu referuar te
dhenave te deritanishme, rezulton se deri aty ka
egzistuar shkolla e "grekut", gjurmet e se
ciles jane fshire pothuajse teresisht.
Pershkrimi: te dhenat per kete monument nuk
jane ende te perdunduara, pasi arkeologet jane
duke punuar akoma
Vizitor- Vizitor
Trashigimia kulturore dhe arkiologjike ne Durres?
(pamje nga disa qytete qe permenden per lashtesin shume vjecare)
Shqiperia,
vendi me I vogel I Ballkanit, zoteron nje pasuri te padiskutueshme
monumentale, arkeologjike, historike e artistike, si rralle ne vende te
tjera, qe I ka bazat e saj rreth 100 mije vjet me pare.
Pjese e kesaj lashtesie dhe historie, eshte edhe qyteti yne Durresi.
Durresi, qyteti me I lashte I qytetit tone, me nje pamje mahnitese, ndodhet jo shume larg nga kryeqyteti I Shqiperise Tirana.
Durresi
laget nga ujrat e detit Adriatik ne perendim, ku nje vend te
rendesishem ze Porti I Durresit, porti me I madh e me kryesor qe eshte
ura lidhese me e fuqishme me perendimin.
Gjiri I Durresit,
mbizoterohet nga kodra qe zbresin rrepiret mbi detin Adriatik, dhe qe
shtrihen embelsisht deri ne drendesi, aty ku deri ne fillim te
shekullit te xx shtrihej mo?alishtja e kenetes.
Durresi, mund te krahasohet me qytetet me te medhenj te Msdheut antik e mesjetar, me nje histori rreth 3000 vje?are.
Histori e cila fillon ketu, ne fund te shetitores Taulantia ne Muzeun Arkiologjik.
Shekujve
x ? VII para krishtit I perkasin gjurmet me te hershme te gjetura ne
territorin e Durresit, ?ekanet e sepatat prej guri te lemuar me nje
vrime ne mes, I perkasin periudhes se meolitit e bronxit, qe ndodhet ne
ate kohe sherben si nje mjet sherbimi ne mungese te monedhave. I njohur
me emrin Epidamnus, ai u themelua nga kolonet qe erdhen nga Kointi I
Korkyra. Burimet antike te Itrabionit, LIVIOS , APIANIT I artikuojne
kolonise greke dy emra : Epidamnus dhe Dyrrachion qe mbeshtetet ne
legjenden mitologjike.
Sipas legjendes thuhet :
Mbreti I
barbareve te ketij vendi, Epidamni , ndertoi prane detit nje qytet , te
cilit I vuri emrin e tij Epidamn. E bija Melisa paska patur nga
perrendoria e detit Posedonin, nje femije qe e quajne Dyrrachios , I
cili ndertoi prane qytetit nje liman dhe I dha emrin Dyrrah.
Me
Dyrrahun , ne luftrat e zhvilluara u bashkuan edhe Herakliu, duke vene
si kusht zoterimin e nje pjese te tokes. Thuhet se ne keto beteja
Herakliu vrau Dadeshuir te birin e Durrahut. Jonin dhe trupin e te
vrarit e hodhi ne det, me qellim qe te behej eponim I ketij te fundit.
Me
themelimin e kolonise Helene ne Dyrrah ne vitet 627 para krishtit, u
dendesuan mardheniet mes grekeve dhe ?Ilireve Taulant? qe popullonin
kete rajon me nje ekonomi qe sa vinte dhe zgjerohej.
Gjetjet e
Qeramikes ?Ilirike? dhe prokoitmikr e vone, ne varret e nekrepoleve
arkaike, te gjetur ne kodrat e Dautaj I perkasin dekatave te fundit te
shekullit VII para lindjes se krishtit. Kolonizimi solli nje zhvillim
te ri te jetes qytetare. Nga zhvillimet arkeologjike, ndertimet e artit
arkaik I perkasin modelit grek, e pasqyruar kjo ne muze me amforat e
restauruara te qe sherbenin per ruajtjen e vajit, veres, lengjeve te
ndryshme si dhe stelet e varreve, ku I vdekuri paraqitet ne profil. Ne
vitet 480 deri ne vitet 335 para krishtit, qyteti qeverisej nga
institucione politike juridike. Deshmia e artit klasik jane keto stela
varresh, qe paraqiten ne menyre me monumentale dhe artistike, ku pervec
dekorimeve permbajne dhe emra me germa greke.
Paportet e koloneve greke me Iliret, kane qene gjithmione normale ndermjet dy aristokracive.
Madje
dy popullsi perzihen natyrshem, e deshmuar qarte ne keto stela varresh
qe permbajne dy emra, emrin e personit dhe fjalen Hajre qe do te thote
Lamtumire ne germa greke dhe ilire, te gjetura ne Durres.
Nekropolet
e zbuluara ne veri e veri-perendim te qytetit zene nje vend te
rendesishem ne periudhen elenistike Ianktuari I Aferdites, kane nje
origjine shume te lashte.
Hesiodi e tregon se ishte e lindur nga
shkuma e detit. Si atube e perhershem kishte brezin e saj te cuditshem,
me te cilen fshihej sekreti I bukurise. Tempulli eshte I mbushur me
staueta prej balte te pjekur, qe hidheshin nga grate e sapo martuara.
Gjysmes
se dyte te shekullit te IV para krishtit I perket vepra me e shquar e
artit Dyrrahas, mozaiku ?Bukuroshja e Durresit? .Mozaiku per here te
pare u permend nga arkeologu austriak Broshniker. Ai shkruan : ?Durrahu
eshte nje nga vendet me te lashta te mozaikeve ?me vlera te medha
artistike, te njohura deri me sote. U zbuluan ne mars 1918. ai njohu
nje pjese te ketij mozaiku. Per nje periudhe 40-vjecare mozaiku humbi
dhe u rizbulua nga arkeologu shqiptar Vangjel Toci ne lagjen Varosh.
Siperfaqja e mozaikut ka trejten e Elipsit me diameter 5 m. Ne qender
eshte nje figure e hishme gruaje me nje qendrim monumental, ku dallojme
qarte dy dege qe e rrethojne te gjithe portretin. Mozaiku ka nje
teknike te vecante perpunimi si I ndertuar me gure te vegjel zalli
shumengjyresh, te vendosur mbi nje shtrese llaci. Bukuroshja e Durresit
mbahet si mozaiku me I lashte I zbuluar ne evrope dhe sote ruhet ne
muzeumin kombetare ne Tirane.
Lidhje midis greqise, Ilirise dhe
Italise e tregon Dyrrahu si nje qender te madhe tregatre, e pasqyruar
nga keto anfora, ku format e tyre me maje e tregon qarte zhvillimin e
trensportit ne kete periudhe.
Mbreteresha Ilire, Teuta, Ben
perpjekje per te vene nen kontroll Dyrrahun, qe po shkeputej nga varsia
e shtetit ilir. Paqja e vitit 228 parakrishtit e shnderroi qytetin ne
protektorat romak dhe me vone ne nje province me qender Dyrrahun.
Vija
Egantia, eshte rruga me e rendesishme qe lidhte bregdetin e Ilirise se
jugut me lindje, si vazhdim I rruges Aia ne Itali, qe I perket viteve
146 ? 120 para krishtit. U ndertua nen drejtimin e prokonsullit te
Maqedonise Eganatius qe I vuri emrin e tij. Traseja miste nga Dyrrahu
dhe Apollonia, perms lugines se lumit Shkumbin, ne brgjet e Ohrit, ne
Thesaloniki dhe perfundonte ne Bizant. Deshmia e se ciles eshte ky gur
miliar.
Dyrrahu ka terhequr vemendjen e mjaft udhetareve, e Cicerovev, njeri prej te cileve ka shkruar:
Rruga qe lidhte Romen me Lindjen u restaurua nen perandorine e trajanit, kur u ndertuan termat, ujsjellsi e anfiteatri.
Permirsimi
I jetes ne qytetet roman, solli si nevoje perhepjen e termave, sipas
nje tradite shekullore te lindur ne Itali rreth shekullit te I-II pas
krishtit.
Termat perbehen nga komplekse sallash, dhe indiaktesh te ndryshme, dhomat e zhveshjes pishine e ftohte, dhe sale e ngrohte.
Ne
Durres termat jane zbuluar ne vitet 1960 dhe gjenden ne themelet e
pallatit te kultures ?Aleksander Moisiu?. Gjurmet paraqesin nje dysheme
te thjeshte te shtruar me pllaka katrore bardhe e zi.
Germimet e
bera rreze mureve te keshtjelles, kane nxjerre ne drite rrenojat e nje
anfiteatri te madh, I vetmi I ketij lloi ne shqiperi, nder me te
medhnjte e botes antike.
Amfiteatri I Durresit
krahasohet me amfiteatrot e pompei, sirakuzes, polast e Nimas dhe eshte
shfrytesuar per ndeshje gladiatoresh per afro II shekuj; me diameter
136 m, lartesi 20 m, me kapacitet 15000 ? 20000 spektatore.
Ka nje arkitekture te vecante: nje pjese e shkallarja eshte ndertuar ne koder dhe pjesa tjeter ne fushe.
Galerite
dhe shkallarja perbejne nje element te rendesishem ne drejtimin dhe
funksionimin e anfiteatrit. Ku qendronin kafshet e egra para se te
niste luftimi. Tek pika e ndertimit te anfiteatrit eshte nje perzierje
e murit me gure, duke u alternuar me 5-7 rreshta tulla te lidhura me
llac. Vende-vende dallohen pllaka guresh kuadrik, dhe ne galerite e
brendshme, ka disa kauore ne dimensione te vogla, ku vendoseshin kandil
vaji per te ndricuar.
Ne shekullin e X pas krishtit u ndaluan
ndeshjet e Gladiatoreve dhe anfiteatri nisi te brektisej. Ne mjediset e
tij u ndertua nje kapele, kushtuar Martirit te pare Shen Stefanit.
Karakteristike eshte mozaiku mural I kesj kapele I vetmi I ketij lloi
ne
I punuar me gure kubike polikron. Jane gjetur edhe keto
objekte gjate germimeve ne anfiteater.
Ky gur pjekje, I gjetur
ne afersi te muzeut arkeologjik I perket shekullit te pare pas
krishtit. Eshte I ndertuar prej qeramike, perdoret per pjekjen e
anforave, qeramikes, I marre pjese ? pjese I restauruar ne muze.
Dyrrahu,
duke qene porti me I madh I Adriatikut lindor, qender tregtare, vend qe
terhiqte vemendjen e udhetareve, mori nje zhvillim te madh edhe ne
shekullin e II pas krishtit. Keto podhime qelqi tregojne per nje nivel
te larte jetese.
Romaket kane qene te vecante ne menyren e
paraqitjes se objekteve. Jane gjetur stela varresh me gure gelqerore,
relieve qe paraqesin personazhe mitologjike, sarkofoge dhe skluptura ne
paraqitje realiste. Shekullit te II ? III pas krishtit I perkasin
fitoret trofe te romakeve te paraqitura me ane te ketyre stelave.
Statuja e perendorit me Kuarce I perket Neronit dhe ze nje vend te
rendesishem ne muze.
Vecanerisht e lulezuar eshte vleresuar
periudha e sundimit te perandorit Anastasi I pare, ne kapercyell te
shekujve te V ? VI I cili kishte prejardhje Durresake. Ai e perforcoi
qytetin e tij me mure mbrojtese shume te fuqishme te rindertuar me pas
nga Justivi e
Justiviani. Duke e transformuar ne nje nga fortifikatat me te fuqishme te ballkanit perendimor.
Kronistja
Ana Komnena shkruan : ?muri I kalase se Durresit mbahet dhe mbeshtetet
ne pirgje. Keto pirgje ngrihen rreth qytetit ne nje lartesi prej 11
kembesh dhe mbi te kalojne krah njeri tjeterit 4 kalores?.
Muri
rrethues eshte ndertuar me tulla te lidhura me llac te forte gelqereje.
Karakteristike eshte sistemi I kullave te vendosura 60 ? 65 m. larg
njera-tjeters, me lartesi 18m, ne forme katerkendore 8-kendore e te
rrumbullketa.
Kullat kishin 3 kate te ndara me dysheme druri. Kati I
pare sherbente si depo, kati I dyte I paisur me fragji dhe kati I trete
me bedena, ku vepronin ushtaret hesgtar.
Periudha e antikitetit
te vone ishte koha e intensifikimit te lidhjeve tregtare me mjaft
provinca e qytete te tjera te mesdheut. Forumi bizantin ose shesh-tregu
eshte zbuluar ne vitin 1987 dhe I peket shekullit te IV ? VII.
Monumenti eshte kompozuar ne formen e nje portiku rrethor I shtruar me
plllaka mermeri dhe I rrethuar me nje kolonade me diameter 40m. I
paisur me mjedise tregtimi ku jane organizuar panaire dhe pazare. Ne
kohen e perandorit Anstas qyteti mori tiaret e nje qyteti tipik
bizantino-kristian. Bashkesia e pare kristiane eshte ngritur rreth
viteve 58 pas krishtit.
Sipas kronikaneve osmane kostandinopoja
e dyte ?Dyrrahu? u pushtua nga turqit ne vitin 1501. ketu filloi edhe
perhapja e fese islame ne Durres. Ne 1502 u ndertua xhamia Fatih.
Ne
periudhen e pushtimit Italian u bene disa ndertime, sistemimi I portit,
ndertimi I bankes, I bashkise, disa ndertesa banimi qe e lane gati te
paprekur gjendjen dhe pamjen e qytetit te meparshem.
Ne muzeun
arkeologjik nje vend te rendesishemze dhe thesari I qytetit, I gjetur
ne vitin 1941, nga greminat qe po benin disa ushtare italiane per
ndertimin e nje traseje. U zbuluan 4000 monedha argjendi 3 anfora e
bizhteri. Ne hollin qendror te muzeut ndodhet edhe zbulimi I fundit I
bere ne qytetin tone ne vitin 2003 ne Kinama ?Iliria? qe pasqyron
perendeshen e tokes e cila mbron dy femije, te ulur ne prerin dhe fruta
per te treguar miresine e tokes.
Muzeu historic kombetar : Gjergj Kastrioti ne Kruje.
Kruja,
qyteti qe u be simboli I luftes kunder turqeve permendet per kalane me
te lavdishme e me me ze te kombit shqipetar. Kalaja ngrihet ne nje
koder shkembore ne te djethte te qytetit te krujes. E ngritur ne
shekullin e V ? IV para krishtit ka trajte eliptike me perimeter 800 m.
Brenda kalase ka shume ndertime te vjetra si dhe muzeu I heroit tone
kombetare Skenderbeut. Ne kembet e kalase ndodhet pazari I Krujes.
Te
gjithe keto e mbiemersuan Durresin, qutet te mrekullueshem, lulishte e
Adriatikut, ?eles te Ballkanit,m duke shprehur ne kete menyre jo nje
pershtypje siperfaqesore euforike, por nje te vertete kulturore e
historike, e cila pr?t shume vizitore.
(pamje nga disa qytete qe permenden per lashtesin shume vjecare)
Shqiperia,
vendi me I vogel I Ballkanit, zoteron nje pasuri te padiskutueshme
monumentale, arkeologjike, historike e artistike, si rralle ne vende te
tjera, qe I ka bazat e saj rreth 100 mije vjet me pare.
Pjese e kesaj lashtesie dhe historie, eshte edhe qyteti yne Durresi.
Durresi, qyteti me I lashte I qytetit tone, me nje pamje mahnitese, ndodhet jo shume larg nga kryeqyteti I Shqiperise Tirana.
Durresi
laget nga ujrat e detit Adriatik ne perendim, ku nje vend te
rendesishem ze Porti I Durresit, porti me I madh e me kryesor qe eshte
ura lidhese me e fuqishme me perendimin.
Gjiri I Durresit,
mbizoterohet nga kodra qe zbresin rrepiret mbi detin Adriatik, dhe qe
shtrihen embelsisht deri ne drendesi, aty ku deri ne fillim te
shekullit te xx shtrihej mo?alishtja e kenetes.
Durresi, mund te krahasohet me qytetet me te medhenj te Msdheut antik e mesjetar, me nje histori rreth 3000 vje?are.
Histori e cila fillon ketu, ne fund te shetitores Taulantia ne Muzeun Arkiologjik.
Shekujve
x ? VII para krishtit I perkasin gjurmet me te hershme te gjetura ne
territorin e Durresit, ?ekanet e sepatat prej guri te lemuar me nje
vrime ne mes, I perkasin periudhes se meolitit e bronxit, qe ndodhet ne
ate kohe sherben si nje mjet sherbimi ne mungese te monedhave. I njohur
me emrin Epidamnus, ai u themelua nga kolonet qe erdhen nga Kointi I
Korkyra. Burimet antike te Itrabionit, LIVIOS , APIANIT I artikuojne
kolonise greke dy emra : Epidamnus dhe Dyrrachion qe mbeshtetet ne
legjenden mitologjike.
Sipas legjendes thuhet :
Mbreti I
barbareve te ketij vendi, Epidamni , ndertoi prane detit nje qytet , te
cilit I vuri emrin e tij Epidamn. E bija Melisa paska patur nga
perrendoria e detit Posedonin, nje femije qe e quajne Dyrrachios , I
cili ndertoi prane qytetit nje liman dhe I dha emrin Dyrrah.
Me
Dyrrahun , ne luftrat e zhvilluara u bashkuan edhe Herakliu, duke vene
si kusht zoterimin e nje pjese te tokes. Thuhet se ne keto beteja
Herakliu vrau Dadeshuir te birin e Durrahut. Jonin dhe trupin e te
vrarit e hodhi ne det, me qellim qe te behej eponim I ketij te fundit.
Me
themelimin e kolonise Helene ne Dyrrah ne vitet 627 para krishtit, u
dendesuan mardheniet mes grekeve dhe ?Ilireve Taulant? qe popullonin
kete rajon me nje ekonomi qe sa vinte dhe zgjerohej.
Gjetjet e
Qeramikes ?Ilirike? dhe prokoitmikr e vone, ne varret e nekrepoleve
arkaike, te gjetur ne kodrat e Dautaj I perkasin dekatave te fundit te
shekullit VII para lindjes se krishtit. Kolonizimi solli nje zhvillim
te ri te jetes qytetare. Nga zhvillimet arkeologjike, ndertimet e artit
arkaik I perkasin modelit grek, e pasqyruar kjo ne muze me amforat e
restauruara te qe sherbenin per ruajtjen e vajit, veres, lengjeve te
ndryshme si dhe stelet e varreve, ku I vdekuri paraqitet ne profil. Ne
vitet 480 deri ne vitet 335 para krishtit, qyteti qeverisej nga
institucione politike juridike. Deshmia e artit klasik jane keto stela
varresh, qe paraqiten ne menyre me monumentale dhe artistike, ku pervec
dekorimeve permbajne dhe emra me germa greke.
Paportet e koloneve greke me Iliret, kane qene gjithmione normale ndermjet dy aristokracive.
Madje
dy popullsi perzihen natyrshem, e deshmuar qarte ne keto stela varresh
qe permbajne dy emra, emrin e personit dhe fjalen Hajre qe do te thote
Lamtumire ne germa greke dhe ilire, te gjetura ne Durres.
Nekropolet
e zbuluara ne veri e veri-perendim te qytetit zene nje vend te
rendesishem ne periudhen elenistike Ianktuari I Aferdites, kane nje
origjine shume te lashte.
Hesiodi e tregon se ishte e lindur nga
shkuma e detit. Si atube e perhershem kishte brezin e saj te cuditshem,
me te cilen fshihej sekreti I bukurise. Tempulli eshte I mbushur me
staueta prej balte te pjekur, qe hidheshin nga grate e sapo martuara.
Gjysmes
se dyte te shekullit te IV para krishtit I perket vepra me e shquar e
artit Dyrrahas, mozaiku ?Bukuroshja e Durresit? .Mozaiku per here te
pare u permend nga arkeologu austriak Broshniker. Ai shkruan : ?Durrahu
eshte nje nga vendet me te lashta te mozaikeve ?me vlera te medha
artistike, te njohura deri me sote. U zbuluan ne mars 1918. ai njohu
nje pjese te ketij mozaiku. Per nje periudhe 40-vjecare mozaiku humbi
dhe u rizbulua nga arkeologu shqiptar Vangjel Toci ne lagjen Varosh.
Siperfaqja e mozaikut ka trejten e Elipsit me diameter 5 m. Ne qender
eshte nje figure e hishme gruaje me nje qendrim monumental, ku dallojme
qarte dy dege qe e rrethojne te gjithe portretin. Mozaiku ka nje
teknike te vecante perpunimi si I ndertuar me gure te vegjel zalli
shumengjyresh, te vendosur mbi nje shtrese llaci. Bukuroshja e Durresit
mbahet si mozaiku me I lashte I zbuluar ne evrope dhe sote ruhet ne
muzeumin kombetare ne Tirane.
Lidhje midis greqise, Ilirise dhe
Italise e tregon Dyrrahu si nje qender te madhe tregatre, e pasqyruar
nga keto anfora, ku format e tyre me maje e tregon qarte zhvillimin e
trensportit ne kete periudhe.
Mbreteresha Ilire, Teuta, Ben
perpjekje per te vene nen kontroll Dyrrahun, qe po shkeputej nga varsia
e shtetit ilir. Paqja e vitit 228 parakrishtit e shnderroi qytetin ne
protektorat romak dhe me vone ne nje province me qender Dyrrahun.
Vija
Egantia, eshte rruga me e rendesishme qe lidhte bregdetin e Ilirise se
jugut me lindje, si vazhdim I rruges Aia ne Itali, qe I perket viteve
146 ? 120 para krishtit. U ndertua nen drejtimin e prokonsullit te
Maqedonise Eganatius qe I vuri emrin e tij. Traseja miste nga Dyrrahu
dhe Apollonia, perms lugines se lumit Shkumbin, ne brgjet e Ohrit, ne
Thesaloniki dhe perfundonte ne Bizant. Deshmia e se ciles eshte ky gur
miliar.
Dyrrahu ka terhequr vemendjen e mjaft udhetareve, e Cicerovev, njeri prej te cileve ka shkruar:
Rruga qe lidhte Romen me Lindjen u restaurua nen perandorine e trajanit, kur u ndertuan termat, ujsjellsi e anfiteatri.
Permirsimi
I jetes ne qytetet roman, solli si nevoje perhepjen e termave, sipas
nje tradite shekullore te lindur ne Itali rreth shekullit te I-II pas
krishtit.
Termat perbehen nga komplekse sallash, dhe indiaktesh te ndryshme, dhomat e zhveshjes pishine e ftohte, dhe sale e ngrohte.
Ne
Durres termat jane zbuluar ne vitet 1960 dhe gjenden ne themelet e
pallatit te kultures ?Aleksander Moisiu?. Gjurmet paraqesin nje dysheme
te thjeshte te shtruar me pllaka katrore bardhe e zi.
Germimet e
bera rreze mureve te keshtjelles, kane nxjerre ne drite rrenojat e nje
anfiteatri te madh, I vetmi I ketij lloi ne shqiperi, nder me te
medhnjte e botes antike.
Amfiteatri I Durresit
krahasohet me amfiteatrot e pompei, sirakuzes, polast e Nimas dhe eshte
shfrytesuar per ndeshje gladiatoresh per afro II shekuj; me diameter
136 m, lartesi 20 m, me kapacitet 15000 ? 20000 spektatore.
Ka nje arkitekture te vecante: nje pjese e shkallarja eshte ndertuar ne koder dhe pjesa tjeter ne fushe.
Galerite
dhe shkallarja perbejne nje element te rendesishem ne drejtimin dhe
funksionimin e anfiteatrit. Ku qendronin kafshet e egra para se te
niste luftimi. Tek pika e ndertimit te anfiteatrit eshte nje perzierje
e murit me gure, duke u alternuar me 5-7 rreshta tulla te lidhura me
llac. Vende-vende dallohen pllaka guresh kuadrik, dhe ne galerite e
brendshme, ka disa kauore ne dimensione te vogla, ku vendoseshin kandil
vaji per te ndricuar.
Ne shekullin e X pas krishtit u ndaluan
ndeshjet e Gladiatoreve dhe anfiteatri nisi te brektisej. Ne mjediset e
tij u ndertua nje kapele, kushtuar Martirit te pare Shen Stefanit.
Karakteristike eshte mozaiku mural I kesj kapele I vetmi I ketij lloi
ne
I punuar me gure kubike polikron. Jane gjetur edhe ketoobjekte gjate germimeve ne anfiteater.
Ky gur pjekje, I gjetur
ne afersi te muzeut arkeologjik I perket shekullit te pare pas
krishtit. Eshte I ndertuar prej qeramike, perdoret per pjekjen e
anforave, qeramikes, I marre pjese ? pjese I restauruar ne muze.
Dyrrahu,
duke qene porti me I madh I Adriatikut lindor, qender tregtare, vend qe
terhiqte vemendjen e udhetareve, mori nje zhvillim te madh edhe ne
shekullin e II pas krishtit. Keto podhime qelqi tregojne per nje nivel
te larte jetese.
Romaket kane qene te vecante ne menyren e
paraqitjes se objekteve. Jane gjetur stela varresh me gure gelqerore,
relieve qe paraqesin personazhe mitologjike, sarkofoge dhe skluptura ne
paraqitje realiste. Shekullit te II ? III pas krishtit I perkasin
fitoret trofe te romakeve te paraqitura me ane te ketyre stelave.
Statuja e perendorit me Kuarce I perket Neronit dhe ze nje vend te
rendesishem ne muze.
Vecanerisht e lulezuar eshte vleresuar
periudha e sundimit te perandorit Anastasi I pare, ne kapercyell te
shekujve te V ? VI I cili kishte prejardhje Durresake. Ai e perforcoi
qytetin e tij me mure mbrojtese shume te fuqishme te rindertuar me pas
nga Justivi e
Justiviani. Duke e transformuar ne nje nga fortifikatat me te fuqishme te ballkanit perendimor.
Kronistja
Ana Komnena shkruan : ?muri I kalase se Durresit mbahet dhe mbeshtetet
ne pirgje. Keto pirgje ngrihen rreth qytetit ne nje lartesi prej 11
kembesh dhe mbi te kalojne krah njeri tjeterit 4 kalores?.
Muri
rrethues eshte ndertuar me tulla te lidhura me llac te forte gelqereje.
Karakteristike eshte sistemi I kullave te vendosura 60 ? 65 m. larg
njera-tjeters, me lartesi 18m, ne forme katerkendore 8-kendore e te
rrumbullketa.
Kullat kishin 3 kate te ndara me dysheme druri. Kati I
pare sherbente si depo, kati I dyte I paisur me fragji dhe kati I trete
me bedena, ku vepronin ushtaret hesgtar.
Periudha e antikitetit
te vone ishte koha e intensifikimit te lidhjeve tregtare me mjaft
provinca e qytete te tjera te mesdheut. Forumi bizantin ose shesh-tregu
eshte zbuluar ne vitin 1987 dhe I peket shekullit te IV ? VII.
Monumenti eshte kompozuar ne formen e nje portiku rrethor I shtruar me
plllaka mermeri dhe I rrethuar me nje kolonade me diameter 40m. I
paisur me mjedise tregtimi ku jane organizuar panaire dhe pazare. Ne
kohen e perandorit Anstas qyteti mori tiaret e nje qyteti tipik
bizantino-kristian. Bashkesia e pare kristiane eshte ngritur rreth
viteve 58 pas krishtit.
Sipas kronikaneve osmane kostandinopoja
e dyte ?Dyrrahu? u pushtua nga turqit ne vitin 1501. ketu filloi edhe
perhapja e fese islame ne Durres. Ne 1502 u ndertua xhamia Fatih.
Ne
periudhen e pushtimit Italian u bene disa ndertime, sistemimi I portit,
ndertimi I bankes, I bashkise, disa ndertesa banimi qe e lane gati te
paprekur gjendjen dhe pamjen e qytetit te meparshem.
Ne muzeun
arkeologjik nje vend te rendesishemze dhe thesari I qytetit, I gjetur
ne vitin 1941, nga greminat qe po benin disa ushtare italiane per
ndertimin e nje traseje. U zbuluan 4000 monedha argjendi 3 anfora e
bizhteri. Ne hollin qendror te muzeut ndodhet edhe zbulimi I fundit I
bere ne qytetin tone ne vitin 2003 ne Kinama ?Iliria? qe pasqyron
perendeshen e tokes e cila mbron dy femije, te ulur ne prerin dhe fruta
per te treguar miresine e tokes.
Muzeu historic kombetar : Gjergj Kastrioti ne Kruje.
Kruja,
qyteti qe u be simboli I luftes kunder turqeve permendet per kalane me
te lavdishme e me me ze te kombit shqipetar. Kalaja ngrihet ne nje
koder shkembore ne te djethte te qytetit te krujes. E ngritur ne
shekullin e V ? IV para krishtit ka trajte eliptike me perimeter 800 m.
Brenda kalase ka shume ndertime te vjetra si dhe muzeu I heroit tone
kombetare Skenderbeut. Ne kembet e kalase ndodhet pazari I Krujes.
Te
gjithe keto e mbiemersuan Durresin, qutet te mrekullueshem, lulishte e
Adriatikut, ?eles te Ballkanit,m duke shprehur ne kete menyre jo nje
pershtypje siperfaqesore euforike, por nje te vertete kulturore e
historike, e cila pr?t shume vizitore.
