Petrit Lulo: Unë, kompozitori i këngëve të mia që pas viteve ‘90!

Petrit Lulo, një nga zërat më të vlerësuar të këngës së jugut dhe asaj të përpunuar qytetare, për dekada ka përcjellë tek publiku vlerat më të mira të folklorit shqiptar. Kënga e tij nuk arrihet nga të tjerët, ndërsa vazhdon ti mbajë denjësisht këto vlera të folklorit shqiptar. Jeta e tij artistike i ka dhuruar shumë momente të veçanta, të cilat për këngëtarin kanë mbetur si kujtimet më të bukura.

Shumë e njohin si interpretues të këngës, por ai ka gjithashtu dhe shumë vite që kompozon këngët e tij. Në intervistën dhënë për gazetën, kantautori Petrit Lulo pohon se polifonia është një vlerë e madhe në krijimtarinë tonë popullore, ndërsa gjatë viteve i ka falur shumë dhe për të polifonia mbetet unike.

Kantautori pohon se kënga polifonike është perlë, dhe nëse kërkon ta përpunosh atëherë e dëmton. Sipas tij, një këngë e bukur polifonike e ka temën e saj dhe kërkon përkushtim, ndërsa duhet kultivuar sepse ndryshe do të humbasë. Në jetën e tij artistike, Petrit Lulo është vlerësuar dhe në skenat e festivaleve të ndryshme që janë zhvilluar në vendin tonë, si ato të këngës së lehtë por dhe në ato folklorike. Lidhur më Festivalin Folklorik të Gjirokastrës, këngëtari shprehet se para viteve ’90, festivalet kishin një jehonë të madhe. Organizoheshin shumë bukur sepse në festival angazhoheshin të gjithë, ndërsa sot sipas tij veprimtaritë folklorike janë zbehur shumë. Duke folur për krijimtarinë popullore, ai pohon se e keqja sot qëndron në faktin, sepse kënga në ditët e sotme nuk ka atë kontroll që ka pasur shumë vite më parë. Sipas tij, kënga duhet të kontrollohet nga një komision, i cili duhet të ketë në përbërje të tij emra që janë specialistë të muzikës, por sot nuk ka asnjë që të merret me vlerësimin e këngës. Zëri i njohur i këngës labe, pohon se sot kemi këngëtarë që mund të bëjnë çfarë të duan, mund të bëjnë këngë, mund ta sjellin atë si të duan sipas muzikës, mund ta dëmtojnë atë dhe askush nuk thotë se çfarë po ndodh dhe kjo për shkak të atyre që nuk janë këngëtarë dhe prezantohen si të tillë. Gjatë jetës së tij artistike, kantautori Petrit Lulo njihet për shumë këngë që tashmë janë bërë të pazëvendësueshme, ndërsa sot fatkeqësisht ajo krijimtari e pastër has shumë probleme, ku nuk mungojnë dhe huazimet, të cilat kantautori i kundërshton duke theksuar se tradita shqiptare duhet ruajtur.

-Në polifoninë shqiptare ju keni shpirtin tuaj, çfarë ju ka dhuruar ajo deri më sot?

Polifonia është një vlerë e madhe në krijimtarinë tonë popullore. Gjatë viteve më ka falur shumë, ajo këndohet dhe me zëra të tjerë, dhe për mua mbetet unike. Kënga polifonike është perlë dhe nëse kërkon ta përpunosh, atëherë e dëmton. Një këngë e bukur polifonike e ka temën e saj. Polifonia kërkon përkushtim dhe sot polifonia duhet kultivuar sepse ndryshe do të humbasë. Ajo duhet vazhduar dhe duhet ruajtur.

-Në kuadër të 100-vjetorit të Pavarësisë, a po përgatiteni për të sjellë diçka të re në krijimtarinë tuaj?

Sigurisht që në kuadër të 100-vjetorit të Pavarësisë dhe unë bashkë me kompozitorin Alban Hoxhaj kemi menduar për një këngë, e cila do ti kushtohet ngritjes së flamurit. Kënga do të jetë me tekst të Arben Dukës dhe ne jemi duke e punuar këtë këngë, e cila do të jetë dhe në bashkëpunim me këngëtaren Fahrije Zogaj. Mendoj se kjo këngë do të dalë e bukur. Gjithmonë në këto momente kënga që ka aktualitet dhe me atmosferën që i kushtohet 100-vjetorit të Pavarësisë, tingëllon më mirë. Mendoj se do të jetë një duet i bukur dhe këngëtarja ka një zë brilant, është një këngëtare shumë e mirë.

-Jeni një nga zërat më të njohur të këngës popullore. Interpretimet tuaja në këngë mbesin tek publiku, por sipas jush, sa mund të dëmtohet ajo nga ritmet dhe rrymat e tjera që hyjnë në krijimtarinë shqiptare?

Pjesa më e madhe e këtyre këngëtarëve që kanë realizuar këto këngë popullore, kanë marrë direkt nga folklori, nga kënga polifonike dhe aq më tepër i kanë sjellë me orkestrim me muzikë. Për mendim tim, ka këngë që i pranojnë këto orkestrime dhe ritme, sepse janë vetë të muzikuara, por ne kemi shumë të tjera të cilat fatkeqësisht nuk e pranojnë këtë gjë. Mendoj se nëse një këngë vjen e realizuar bukur dhe pranon këtë lloj orkestrimi nuk ka asgjë të keqe, por nëse fillon dhe abuzohet me këngën, duke e ndryshuar atë, duke ia mohuar traditën, atëherë kjo e dëmton krijimtarinë popullore.

-Mendime por dhe kundër të këngëtarëve të ndryshëm kanë shoqëruar këto vite turbo-folkun. Ju çfarë mund të na thoni rreth kësaj?

Turbo-folku pëlqehet, kërcehet, e hasim dhe në Kosovë e Maqedoni. Kjo rrymë pëlqehet nga një pjesë e publikut, por mua më vjen keq që duke e përdorur këtë si krijimtari shqiptare, kjo sjell një dëmtim të këngës. Populli kërkon sot këngë të bukura, të thjeshta, kërkon atë krijimtari me vlera.

-Mendoni se duke përfituar nga vlerat komerciale, po lihen pas vlerat e traditës, ato që janë të tabanit kombëtar?

E keqja sot mendoj se qëndron në faktin, se kënga në ditët e sotme nuk ka atë kontroll që ka pasur shumë vite më parë. Kënga, mendoj se duhet të kontrollohet nga një komision, i cili duhet të ketë në përbërje të tij emra që janë specialistë të muzikës, por sot nuk ka asnjë që të merret me vlerësimin e këngës. Duhet të jenë specialistët ata që duhet të japin gjykimin e tyre nëse kjo këngë ia vlen që të jetë në popull, apo nuk ia vlen. Sot kemi këngëtarë që mund të bëjnë çfarë të duan, mund të bëjnë këngë, mund ta sjellin atë si të duan sipas muzikës, mund ta dëmtojnë atë dhe askush nuk thotë se çfarë po ndodh. Kemi sot këngëtarë që nuk janë këngëtarë dhe prezantohen si të tillë, këta incizojnë një këngë, e rregullojnë në kompjutera dhe dalin në fund si këngëtarë. Kjo për mua nuk është e drejtë, vlerat kombëtare duhen ruajtur. Ne kemi një folklor shumë të pasur dhe nuk duhet harruar kjo. Nuk kemi pse të krijojmë këngë, duke shkelur vlerat e traditës. Sot dëgjoj që marrin muzikën greke e kthejnë në shqip dhe bëhet kënga. Unë e dua këngën e pastër, këngën që unë këndoj e kompozojnë emra që janë profesionistë, dhe atë krijim që unë e bëj vetë nuk e bëj me huazime. E kontrolloj këngën dhe dua që ajo të jetë me vlera dhe të pëlqehet.

-Ju po kërkoni të ketë një kontroll për këngët që vijnë tek publiku, por mos ndoshta kjo gjë ndikon në krijimtari?

Para viteve ’90 ishte një këshill artistik që kontrollonte këngët. Në ato vite ishte vetëm një radio dhe një televizion, ndërsa sot gjërat kanë ndryshuar. Sot shikon në treg lloj-lloj këngësh, ritmesh që sigurisht jo të gjitha kanë vlera, por kur them për kontroll në këngë, kam parasysh faktin që një kontroll me specialistë nuk do ta lejonte këtë gjë, dhe sot askush nuk e kontrollon këngën.

-Kënga popullore kërkon dhe instrumentin popullor. Sot dëgjojmë këngë që pak mbështeten në instrumentet popullore. Si ndikon mungesa e tyre në muzikë?

Mendoj se kjo varet dhe nga kompozitori, i cili duhet të mbështetet patjetër në tabanin popullor, sepse nëse nuk e ka këtë, ajo nuk quhet këngë popullore.

-Tregu sot ofron shumë këngëtarë popullorë të cilët kanë pushtuar tregon muzikor, por si ndiheni ju përballë tyre, si është kjo konkurrencë?

Shumë pseudokëngëtarë e quajnë veten këngëtarë. Pseudokëngëtari që e quan veten të tillë, ka realizuar disa videoklipe dhe i shfaq në ekrane të ndryshme televizive, dhe në mënyrë të tillë ai i ka bërë një reklamë të madhe vetes. Sot të gjithë ata që janë këngëtarë të njohur nuk bien kurrë nga vlerat, sepse këta emra e tregojnë veten shumë mirë në skenë, e tregojnë që kanë vlera, interpretojnë live para publikut në çdo lloj koncerti që mund të bëhet. Më kujtohet që kur kam kënduar para disa kohësh në një mjedis ku kishte shumë publik, njerëzit kanë mbetur shumë të kënaqur, sepse ata arritën të merrnin këngën me vlera, sepse unë atë që e këndoj, e këndoj me shpirt. Prandaj ai që është këngëtar e tregon veten, sidomos kur je në interpretim live, ndërsa ai që nuk është këngëtar nuk di ta tregojë vlerën artistike, nuk di të interpretojë dhe aq më shumë në live.

-Pra sipas jush, interpretimi jo direkt para publikut solli në treg shumë emra që nuk janë këngëtarë, por në fakt u prezantuan si të tillë falë punës me teknologjinë
kompjuterike?

Interpretimi jo direkt tek publiku ndikoi që shumë emra që nuk janë këngëtarë të bëhen të tillë, dhe ata filluan të jenë më shumë se sa ata që janë këngëtarë të vërtetë. Këta pseudokëngëtarë kanë para, paguajnë për videoklipe dhe bëhen të famshëm, por në fakt ata nuk meritojnë të jenë këngëtarë. Disa emra të njohur që sot nuk janë në skenë, janë larguar dhe sepse u mungon një menaxhim për jetën artistike.

-Meqë po flasim për videoklipet, ju keni shumë këngë të bukura, por pak videoklipe?

Unë kam shumë këngë, por për shkak dhe të kushteve që janë sot për të realizuar videoklipe, kam bërë vetëm dy. Realizmi i videoklipeve kushton dhe duke parë edhe tregun muzikor sot, realizimi i tyre nuk është i thjeshtë.

-Për vite me radhë jeni ngjitur në skenën e festivaleve të këngës popullore, por sot si i shikoni festivalet folklorike?

Festivalet folklorike kanë vite që zhvillohen në vendin tonë. Unë vetë në Festivalin Folklorik të Gjirokastrës kam marrë pjesë në disa festivale, por dhe në festivale të tjera. Karrierën time si këngëtar unë e kam filluar me polifoninë. Këngën polifonike unë e këndoja kudo dhe ajo mirëpritej. Sot festivali është bërë në rang qarku, dhe këtu janë tre apo katër qytete dhe i lihet vetëm 50 minuta program, pra janë disa qytete dhe kanë shumë pak kohë për të prezantuar atë krijimtari që ata duhet të përcjellin. Vite më parë vetëm një qytet kishte një orë program, kështu që kishte më shumë kohë që të prezantonte vlerat popullore. Kishte një repertor më të larmishëm se sa sot në festivale. Edhe sot ne i kemi organizatorët e festivaleve, por problemi qëndron se sot nuk kemi sponsorizime në festival. Më vjen keq që sot ka shumë pak para për këto aktivitete folklorike, duhet të bëhet më shumë, sepse ka ndryshuar dhe ekonomia. Në ato vite kur dhe festivalet ishin në vlerat e tyre më të mira kishte dhe më shumë kujdes nga shteti. Artistët bënin më shumë prova për tu prezantuar në skenën e festivaleve, repertori përgatitej me kujdes dhe zgjidhje më e mira.

-Pra ju pohoni se duhet më shumë investime për këto festivale folklorike që zhvillohen sot?

Bëhen përpjekje për zhvillimin e tyre, por jo si në atë kohë kur unë kam kënduar në skenat e festivaleve, si në Festivalin Folklorik të Gjirokastrës, në Berat etj. Para viteve ’90 për këto aktivitete kishte një punë më të madhe, për Festivalin Folklorik të Gjirokastrës kishte një përkushtim direkt nga qeveria. Ministria e Kulturës ka shumë pak fonde për veprimtari të tilla popullore.

-Mendimi juaj sot për Ansamblin Kombëtar të Këngëve dhe Valleve Popullore?

Ansambli Kombëtar i Këngëve dhe Valleve Popullore ka qenë i pari në krijimtari, kishte më shumë vëmendje ndërsa sot pothuajse ai ka humbur. Është reduktuar shumë dhe në numër dhe shteti duhet të investojë, sepse talentet e këngës popullore janë të rrallë. Nëse nuk ka vëmendje për këto talente, nuk do të kemi dhe ruajtjen dhe zhvillimin e krijimtarisë popullore.

-Jeni i njohur me këngën popullore, por cilën do të veçonit në repertorin tuaj?

Kam shumë këngë të realizuara gjatë viteve, dhe më vjen keq që nuk i kam të realizuar në videoklipe, pasi kështu do të evidentoheshin më shumë. Janë disa këngë që për mua mbeten, “Gjitonia”, “Gëzimi i çobanit” që i takon vitit 1977, “Gjirokastra ime”, “Bilbil kur këndon qysh thua”, “Vito pëllumbesha”, “Zog e Libohovës” etj.

-Ju keni pasur bashkëpunime me kompozitorë të ndryshëm, ndërsa pas viteve ’90 këngët tuaja ju i keni kompozuar edhe vetë. Çfarë mund të na thoni rreth këtyre kompozimeve?

Kam bashkëpunuar me emra të njohur në festivalet e RTSH si Ferdinand Deda, Edmond Zhulali, Spartak Tili, Kastriot Gjini etj. Pas viteve ’90 unë fillova ti kompozoja vetë këngët, të gjitha këngët e albumeve të mia unë i kam realizuar vetë. Mendoj se duke i kompozuar vetë dalin më të bukura. Të gjithë këngëtarët kur kanë një stazh pune i kompozojnë vetë këngët, dhe mua më ka shërbyer kjo. Do të vazhdoj akoma të kompozoj këngët që do të këndoj.

-Veç festivaleve folklorike, ju keni marrë pjesë edhe në Festivalet e Këngës në RTSH. Kur keni marrë pjesë për herë të parë në këto festivale?

Ka qenë Festivali i 13-të, në vitin 1974. Ishte një dëshirë e madhe që me të vërtetë u realizua në mënyrën më të bukur. Kam interpretuar që nga viti 1974, për të vijuar dhe me disa festivale të tjerë. Ishin vite të mbushura me aktivitete dhe përgjegjësi. Kishte kërkesa dhe periudhë seleksionimi.

-Kush ju ka dhuruar më shumë emocione, kënga popullore apo kënga e lehtë?

Të dyja kanë emocionet e tyre, por kanë dhe të veçantat e veta, por mendoj se më shumë kam marrë nga kënga popullore.

-Pse u larguat nga Festivali i Këngës në RTSH?

Në kohën e demokracisë unë mbeta në Gjirokastër, për dhjetë vjet unë nuk erdha në Tiranë dhe kështu u shkëputën lidhjet me festivalin.

-Çfarë mendoni sot për këtë festival?

Sot mua nuk më ngrohin shumë këngët që këndohen në Festivalin e RTSH, më parë kishte shumë këngë të bukura.

-Si i kujtoni momentet e veçanta në krijimtarinë tuaj?

Momente të veçanta kam me koncertet që janë zhvilluar jashtë shtetit. Në Greqi, Amerikë, Itali, Francë ku jam pritur shumë mirë, por jo pak momente të bukura kanë qenë dhe në koncertet brenda vendit.

-Keni ndonjë mesazh për këngëtarët e rinj?

Ta dëgjojnë këngën popullore nga emrat që janë profesionistë dhe të ndjekin rrugën e tyre, por jo të huazojnë. Duhet të kenë zërin, të dinë të këndojnë, sepse nëse nuk kanë zërin atëherë nuk duhet të këndojnë.

-Gjatë këtij viti çfarë mund të na thoni për aktivitetin tuaj artistik?

Veç aktivitetit tim këtu, do të jem në Amerikë edhe Greqi për të kënduar.

Intervistoi: Julia Vrapi