Cila duhet të jetë “gjuha” e skenës teatrore?

Gjuha skenike në kuptimin dramaturgjik nënkupton edhe forma, edhe mjete të tjera të komunikimit teatror. Megjithatë, cila është gjuha me të cilën aktori ynë komunikon në skenë? A duhet të kemi një gjuhë të standardizuar edhe në skenë?!

Megjithëse nuk është trajtuar si çështje, e folura skenike apo gjuha e dramës, e cila përdoret nga aktorët apo regjisorët shqiptarë është një aspekt shumë i rëndësishëm dhe jo vetëm në rrafshin artistik. Gjuha me të cilën komunikohet në skenë konsiderohet e rëndësishme po aq sa edhe elementet tjera të lojës teatrale apo asaj skenike. Publiku merr atë që i ofrohet dhe gjuha, shpeshherë e ‘devijuar’ nuk përkon aspak me realitetin apo të folmen që ata duan të dëgjojnë më së paku në një skenë teatri. Edhe artistët tanë ndajnë mendime të ndryshme sa i përket përdorimit të gjuhës me të cilën aktori komunikon në skenë. “Gjuha skenike në kuptimin dramaturgjik nënkupton edhe forma dhe mjete të tjera të komunikimit teatror. Megjithëse materiali gjuhësor, mbi të cilin është ndërtuar gjuha standarde shqipe, në masë të madhe margjinalizon një pjesë të rëndësishme të gegërishtes letrare, besoj se gjuha me të cilën komunikon publiku me teatrin, tash për tash, duhet të jetë gjuhë standarde. Pra, deri sa të mos krijohet një standard i ri letrar koncensual nga shkencëtarët e fushave përkatëse, duhet të përfillet e të kultivohet standardi, sepse, ndryshe, qoftë varianti i gegërishtes letrare, qoftë i toskërishtes letrare, qoftë të folmet e tjera dialektale dhe rajonale, rrezikojnë të mos kuptohen nga një numër i madh i shikueseve. Natyrisht, gjuha me të cilin karakterizohen personazhet mund të jetë jashtë standardit letrar”,- thotë dramaturgu Besim Rexhaj. Por për Arian Krasniqin çështja e gjuhës skenike si komponentë i rëndësishëm, në një medium siç është teatri është dashur të shtrohej si debat tash e sa kohë. “Me gjithë këtë mungesë debati, unë personalisht, në cilësinë e dramaturgut dhe njeriut, që është lidhur ngushtë me skenën, mendoj se gjuha skenike në Kosovë nuk bën përjashtim në krahasim me nivelin e përgjithshëm të zhvillimeve teatrore në hapësirën shqiptare. Këtë konstatim e mbështes me faktin se, ta zëmë në Kosovë, nuk mund të flasim për një gjuhë të kodifikuar skenike dhe kjo paraqet pengesë edhe për aktorët tanë, që në shumë raste, varësisht prej nivelit të arrirë të shfaqjes, hasin në pengesa dhe nuk janë në gjendje që në sajë të “përpjekjeve” për standardizimin e gjuhës të përvetësojnë rolin në maksimum”,- shprehet Krasniqi. Derisa për skenën e Shqipërisë andej ku gjuha e standardizuar konsiderohet si një përparësi, thotë se krijohet përshtypja se i jepet shumë rendësi gjuhës, e më pak komponentëve tjera të shfaqjes. “Thënë shkurt e shqip, në gjykimin tim, gjuhën skenike e shoh si gjuhë të personazhit, që doemos duhet të jetë e gjallë, e kuptueshme dhe natyrshëm komunikuese me publikun. Prandaj, pak ka rëndësi përpjekja që me çdo kusht çdo shfaqje të standardizohet me një gjuhë. Gjetjet dialektore, nëse ato janë në funksion të shfaqjes, po ashtu mund të jenë begati e një realizimi skenik”,- ka nënvizuar Krasniqi.

Në anën tjetër aktorja Florie Bajoku, me gjuhë skenike nënkupton një zhanër, një koncept regjisorial dhe një formë interpretimi të veçantë. “Shprehja ‘gjuhë skenike’ nuk duhet të identifikohet me gjuhën standarde apo të folurit bukur në skenë. Kur them, bukur, nënkuptoj ekskluzivisht gjuhën e ‘standardizuar’ aq sa është e standardizuar! Pastaj është çështje trevash, dialektesh dhe melodish të të folurit shqip në trevat shqipfolëse, e cila ndryshon”,- pohon Bajoku. Sipas aktores të flasësh gjuhën standarde në skenë nuk është aq e vështirë, por të ndryshosh melodinë e gjuhës duke ju përmbajtur një standardi është shumë e vështirë. “Sigurisht kjo nuk ndodh vetëm me gjuhën shqipe kjo ndodh me të gjitha gjuhët e vendeve të tjera të botës”,- u shpreh aktorja Bajoku.

Megjithatë regjisori Kushtrim Bekteshi ka mendim tjetër në lidhje me gjuhën e skenës. Sipas tij në skenën shqiptare çdo dit e më shumë është duke u vërejtur një ‘bastardim’. “Janë prezentë dialekte të futura në skenë dhe kjo është duke u konsideruar si trend me idenë se kështu flitet në rrugë. Kjo është e gabuar sepse skena dhe teatri duhet ta pasurojnë gjuhën e jo ta shkatërrojnë atë. Unë mendoj se kemi aktorë që flasin gjuhën shqipe shumë bukur në skenë dhe kjo duhet të jetë dhe rruga që duhet ndjekur edhe aktorët tjerë”,- ka përfunduar Bekteshi.