nga Vizitor 11/4/2009, 23:57Malet e Karpateve apo Karpatet (rumanisht: Carpaţi; ēeke, polake dhe sllovake: Karpaty; rusisht: Карпаты (Karpaty); Ukrainian: Карпати (Karpaty); gjermanisht: Karpaten; serbe: Karpati / Карпати; hungarisht: Kįrpįtok) janė njė sėrė male formimin e njė arc afėrsisht 1500 km anembanė Evropės Qendrore dhe Lindore, duke i bėrė ata mė tė madh nė Evropė sėrė malore. Ata ofrojnė e habitateve mė tė madhe tė popullsive pėr nė Europė e ngjyrė kafe e vėrteton, Ujqėrit, dhe lynxes dhi e egėr, me mė tė lartė tė pėrqendrimit nė Rumani, [2] si dhe mė shumė se njė e treta e tė gjitha llojeve bimore evropiane. [3]
Zinxhiri i vargjet malore shtrihet nė njė hark nga Republika Ēeke nė veriperėndim nė Sllovaki, Poloni, Rumani dhe Ukrainės nė lindje, tė Gates sė Hekurt nė lumin Danub midis Rumanisė dhe Serbisė nė jug. Mė e lartė e sėrė brenda Karpatet janė Tatras, nė kufi tė Polonisė dhe Sllovakisė, ku mė i lartė peaks kaloje 2600 metra nė lartėsi mbi nivelin e detit, e ndjekur nga Jugor Karpatet nė Rumani, ku mė i lartė peaks kaloje 2500 metra nė lartėsi mbi nivelin e detit. E Karpateve zinxhir zakonisht ėshtė e ndarė nė tri pjesė tė mėdha: Perėndimor Karpatet (Republika Ēeke, Polonia, Sllovakia, Hungaria), e Lindore Karpatet (Poloni Juglindore, Lindore, Sllovakia, Ukraina, Rumania) dhe Jugor Karpatet (Rumani, Serbi [1] ).
Mė i rėndėsishėm nė qytete ose pranė janė Karpatet dhe Bratislavė Koice nė Sllovaki; Krakow nė Poloni; Cluj-Napoca, Sibiut Brasov dhe nė Rumani; Miskolc dhe nė Hungari.
Emri 'Karpetes' Maj jetė pėrfundimisht nga proto indo-evropiane root * sker-/ * ker-, e cila vjen nga fjala shqipe karpė (rock), dhe fjala skįla Czech (guri, shkėmb). dake ndoshta nga njė rrėnjė e cila do tė thotė 'malit,' guri, ose i thyer (cf. Vjetėr skandinav harfr "lesoj", Mesme Low German shcarf "copė vazoje tė thyer", Lithuanian K** superioritet ~ "shkurtuar, kollė e thatė, e prerė", Latvian cģrpt "pėr tė pres me gėrshėrė, clip "). Archaic polonisht karpa do tė thotė fjala "i thyer parregullsi, nėnujore pengesa / gurė, thyer ose rrėnjėt brekė". Sa mė shumė fjalė tė zakonshme ėshtė e mprehtė skarpa skėrkė vertikale terrenit ose tė tjera. Pėrndryshe, nė vend tė emrit Maj vijnė nga IE * kwerp "pėr tė kthyer", Akin tė Vjetėr anglisht hweorfan "tė kthehet, tė ndryshojė" dhe greke Karposhit "dore", ndoshta ju referuar rrugėn malore sėrė bends priret apo nė njė formė L - [4].
Nė fund tė Roman dokumenteve, nė malet e Karpateve Lindore janė tė referuara si Montes Sarmatici. Perėndimor Karpatet u thirrėn Carpates. Emri Carpates ėshtė parė Ptolemy regjistruar nė librin e dytė tė shekullit tė Geographia. Rreth 310 AD e Karpatet janė pėrmendur si Montes Serrorum nga Galerius Flavius Valerius Licinianus Licinius.
Emri i Carpi, njė fis dake mund tė ketė qenė rrjedhin nga emri i Karpateve Malet. Emri i regjistruar nė fund tė Perandorisė romake dokumenteve (Zosimus) si jetojnė deri nė 381 nė shpatet lindore Karpateve. Pėrndryshe malore sėrė emri mund tė rrjedhin nga dake fis.
Nė hungarisht XIII-XIV i shekullit hungarisht dokumente me emrin e maleve Thorchal, Tarczal pak ose mė shpesh Montes Nivium.
Nė skandinav Hervarar baladė, e cila e pėrshkruan lashta gjermanike legjendat rreth betejat mes Goths dhe Huns, emri Karpates duket nė formė tė parashikueshme gjermanike si Harvaša fjöllum (shih Grimm e ligjit).
Karpatet e fillojnė nė Danub pranė Bratislavė. Ata Transcarpathia rrethojnė dhe Transilvanisė gjysmėrreth nė njė pjesė tė madhe, dėrrmuese drejt jug-lindje, dhe do tė pėrfundojė nė Danub pranė Orşova, nė Rumani. Gjatėsia e pėrgjithshme e Karpatet ėshtė rreth 1500 km, dhe malore zinxhirin e width varion midis 12 dhe 500 km. Gjerėsi mė tė mėdha tė Karpatet korrespondon me lartėsi mė tė lartė. Sistemi attains nė gjerėsinė e saj mė tė mėdha tė Transilvanisė rrafshnaltė dhe nė kulm tė Tatra grup (rang mė tė lartė, me Gerlachovskż tķt, nė 2655 m (8705 feet) mbi nivelin e detit nė sllovakisht territorin pranė kufirit Polish). Ajo mbulon njė sipėrfaqe prej 190.000 km ² dhe, pas Alpet, ėshtė mė e gjerė malore sistemit nė Evropė.
Edhe pse zakonisht tė referuara si njė mal me zinxhir, e nė fakt nuk Karpatet formuar njė zinxhir tė pandėrprerė male. Pėrkundrazi, ata tė pėrbėhet nga disa orographically dhe geologically grupet e dallueshme, duke paraqitur si strukturore njė larmi tė madhe si Alpet. Tė Karpatet, e cila nė vetėm disa vende tė arrijnė njė lartėsi prej rreth 2500 m, mungesa e guximshme peaks, dėborė-fushat e gjera, tė mėdha glaciers, waterfalls larta, liqene tė mėdha dhe tė shumta qė janė tė zakonshme nė Alpe. Jo rajonin e Karpateve varg ėshtė i mbuluar nė dėborė gjatė gjithė vitit dhe nuk ka glaciers. Karpatet e tyre mė tė larta nė lartėsi janė vetėm tė larta deri nė Rajonin e Mesme e Alpet, me tė cilėn ata kanė njė tė pėrbashkėt dukjen, klima, dhe florės.
E janė tė ndara nga Karpatet e Alpet nga ana e Danubit. Tė dy takohen sillet vetėm nė njė pikė: tė Leitha Malet nė Bratislavė. Lumi gjithashtu ndan ata nga Stara Planina, ose "nė malet e Ballkanit," nė Orşova, Rumani. Lugina e marsit dhe Odėr ndan nga Karpatet Silesian dhe moravian zinxhirėt, qė i pėrkasin krahut tė mesėm e madhe Mountain Qendrore e Sistemit tė Evropės. Ndryshe nga krahė tė tjera tė sistemit, e Karpatet, tė cilat formojnė nė ēast nė mes tė veriut dhe detet tė Detit tė Zi, janė tė rrethuar nga tė gjitha anėt nga rrafshin, pėrkatėsisht Pannonian plain nė jugperėndim, e qartė e Ulėt Danubit (Rumani) mbi nė jug, dhe Galician plain nė verilindje.
Qytetet dhe qytetet
Qytete tė rėndėsishme dhe nė qytete ose pranė janė Karpatet, urdhėruar nga rėnie popullsisė: Bratislavė (Sllovaki, 426.091), Cluj-Napoca (Romania, 310.243), Brasov (Rumani, 284.596), Koice (Sllovaki, 234.596), Oradea (Rumani, 206.614), Miskolc (Hungari, 178.950), Sibiu (Rumani, 154.892), Targu Mures (Rumania, 146.000), Baia Mare (Rumania, 137.976), Tarnów (Poloni, 117.109), Ramnicu Vālcea (Rumani, 111.497), Uzhhorod ( Ukraina, 111.300), Piatra Neamţ (Rumani, 105.865), Suceava (Rumani, 104.914), Drobeta-Severin Turnu (Rumani, 104.557), Reşiţa (Rumani, 86383), Zilina (Sllovaki, 85477), Bistrita (Romania, 81467) , Banskį Bystrica (Sllovaki, 80730), Deva (Rumani, 80000), Zlķn (Republika Ēeke, 79538), Hunedoara (Rumani, 79235), Zalău (Rumani, 71326), Przemyśl (Poloni, 66715), Alba Iulia (Rumani, 66369), Zaječar (Serbia, 65969), Sfāntu Xhorxhe (Rumani, 61543), Turda (Rumani, 57381), Bor (Serbia, 55817), mediat (Rumani, 55153), Poprad (Sllovaki, 55042), Petroşani (Rumani, 45194), Negotin (Serbia, 43551), Miercurea Ciuc (Rumani, 42029), Sighisoara (Rumani, 32287), Făgăraş (Rumani, 40126), Petrila (Rumani, 33123), Zakopane (Poloni, 27486), Cāmpulung Moldovenesc (Rumani , 20076), Dornei Vatra (Rumani, 17.864), dhe Rakhiv (Ukraina, 15241).
__________________
Zinxhiri i vargjet malore shtrihet nė njė hark nga Republika Ēeke nė veriperėndim nė Sllovaki, Poloni, Rumani dhe Ukrainės nė lindje, tė Gates sė Hekurt nė lumin Danub midis Rumanisė dhe Serbisė nė jug. Mė e lartė e sėrė brenda Karpatet janė Tatras, nė kufi tė Polonisė dhe Sllovakisė, ku mė i lartė peaks kaloje 2600 metra nė lartėsi mbi nivelin e detit, e ndjekur nga Jugor Karpatet nė Rumani, ku mė i lartė peaks kaloje 2500 metra nė lartėsi mbi nivelin e detit. E Karpateve zinxhir zakonisht ėshtė e ndarė nė tri pjesė tė mėdha: Perėndimor Karpatet (Republika Ēeke, Polonia, Sllovakia, Hungaria), e Lindore Karpatet (Poloni Juglindore, Lindore, Sllovakia, Ukraina, Rumania) dhe Jugor Karpatet (Rumani, Serbi [1] ).
Mė i rėndėsishėm nė qytete ose pranė janė Karpatet dhe Bratislavė Koice nė Sllovaki; Krakow nė Poloni; Cluj-Napoca, Sibiut Brasov dhe nė Rumani; Miskolc dhe nė Hungari.
Emri 'Karpetes' Maj jetė pėrfundimisht nga proto indo-evropiane root * sker-/ * ker-, e cila vjen nga fjala shqipe karpė (rock), dhe fjala skįla Czech (guri, shkėmb). dake ndoshta nga njė rrėnjė e cila do tė thotė 'malit,' guri, ose i thyer (cf. Vjetėr skandinav harfr "lesoj", Mesme Low German shcarf "copė vazoje tė thyer", Lithuanian K** superioritet ~ "shkurtuar, kollė e thatė, e prerė", Latvian cģrpt "pėr tė pres me gėrshėrė, clip "). Archaic polonisht karpa do tė thotė fjala "i thyer parregullsi, nėnujore pengesa / gurė, thyer ose rrėnjėt brekė". Sa mė shumė fjalė tė zakonshme ėshtė e mprehtė skarpa skėrkė vertikale terrenit ose tė tjera. Pėrndryshe, nė vend tė emrit Maj vijnė nga IE * kwerp "pėr tė kthyer", Akin tė Vjetėr anglisht hweorfan "tė kthehet, tė ndryshojė" dhe greke Karposhit "dore", ndoshta ju referuar rrugėn malore sėrė bends priret apo nė njė formė L - [4].
Nė fund tė Roman dokumenteve, nė malet e Karpateve Lindore janė tė referuara si Montes Sarmatici. Perėndimor Karpatet u thirrėn Carpates. Emri Carpates ėshtė parė Ptolemy regjistruar nė librin e dytė tė shekullit tė Geographia. Rreth 310 AD e Karpatet janė pėrmendur si Montes Serrorum nga Galerius Flavius Valerius Licinianus Licinius.
Emri i Carpi, njė fis dake mund tė ketė qenė rrjedhin nga emri i Karpateve Malet. Emri i regjistruar nė fund tė Perandorisė romake dokumenteve (Zosimus) si jetojnė deri nė 381 nė shpatet lindore Karpateve. Pėrndryshe malore sėrė emri mund tė rrjedhin nga dake fis.
Nė hungarisht XIII-XIV i shekullit hungarisht dokumente me emrin e maleve Thorchal, Tarczal pak ose mė shpesh Montes Nivium.
Nė skandinav Hervarar baladė, e cila e pėrshkruan lashta gjermanike legjendat rreth betejat mes Goths dhe Huns, emri Karpates duket nė formė tė parashikueshme gjermanike si Harvaša fjöllum (shih Grimm e ligjit).
Karpatet e fillojnė nė Danub pranė Bratislavė. Ata Transcarpathia rrethojnė dhe Transilvanisė gjysmėrreth nė njė pjesė tė madhe, dėrrmuese drejt jug-lindje, dhe do tė pėrfundojė nė Danub pranė Orşova, nė Rumani. Gjatėsia e pėrgjithshme e Karpatet ėshtė rreth 1500 km, dhe malore zinxhirin e width varion midis 12 dhe 500 km. Gjerėsi mė tė mėdha tė Karpatet korrespondon me lartėsi mė tė lartė. Sistemi attains nė gjerėsinė e saj mė tė mėdha tė Transilvanisė rrafshnaltė dhe nė kulm tė Tatra grup (rang mė tė lartė, me Gerlachovskż tķt, nė 2655 m (8705 feet) mbi nivelin e detit nė sllovakisht territorin pranė kufirit Polish). Ajo mbulon njė sipėrfaqe prej 190.000 km ² dhe, pas Alpet, ėshtė mė e gjerė malore sistemit nė Evropė.
Edhe pse zakonisht tė referuara si njė mal me zinxhir, e nė fakt nuk Karpatet formuar njė zinxhir tė pandėrprerė male. Pėrkundrazi, ata tė pėrbėhet nga disa orographically dhe geologically grupet e dallueshme, duke paraqitur si strukturore njė larmi tė madhe si Alpet. Tė Karpatet, e cila nė vetėm disa vende tė arrijnė njė lartėsi prej rreth 2500 m, mungesa e guximshme peaks, dėborė-fushat e gjera, tė mėdha glaciers, waterfalls larta, liqene tė mėdha dhe tė shumta qė janė tė zakonshme nė Alpe. Jo rajonin e Karpateve varg ėshtė i mbuluar nė dėborė gjatė gjithė vitit dhe nuk ka glaciers. Karpatet e tyre mė tė larta nė lartėsi janė vetėm tė larta deri nė Rajonin e Mesme e Alpet, me tė cilėn ata kanė njė tė pėrbashkėt dukjen, klima, dhe florės.
E janė tė ndara nga Karpatet e Alpet nga ana e Danubit. Tė dy takohen sillet vetėm nė njė pikė: tė Leitha Malet nė Bratislavė. Lumi gjithashtu ndan ata nga Stara Planina, ose "nė malet e Ballkanit," nė Orşova, Rumani. Lugina e marsit dhe Odėr ndan nga Karpatet Silesian dhe moravian zinxhirėt, qė i pėrkasin krahut tė mesėm e madhe Mountain Qendrore e Sistemit tė Evropės. Ndryshe nga krahė tė tjera tė sistemit, e Karpatet, tė cilat formojnė nė ēast nė mes tė veriut dhe detet tė Detit tė Zi, janė tė rrethuar nga tė gjitha anėt nga rrafshin, pėrkatėsisht Pannonian plain nė jugperėndim, e qartė e Ulėt Danubit (Rumani) mbi nė jug, dhe Galician plain nė verilindje.
Qytetet dhe qytetet
Qytete tė rėndėsishme dhe nė qytete ose pranė janė Karpatet, urdhėruar nga rėnie popullsisė: Bratislavė (Sllovaki, 426.091), Cluj-Napoca (Romania, 310.243), Brasov (Rumani, 284.596), Koice (Sllovaki, 234.596), Oradea (Rumani, 206.614), Miskolc (Hungari, 178.950), Sibiu (Rumani, 154.892), Targu Mures (Rumania, 146.000), Baia Mare (Rumania, 137.976), Tarnów (Poloni, 117.109), Ramnicu Vālcea (Rumani, 111.497), Uzhhorod ( Ukraina, 111.300), Piatra Neamţ (Rumani, 105.865), Suceava (Rumani, 104.914), Drobeta-Severin Turnu (Rumani, 104.557), Reşiţa (Rumani, 86383), Zilina (Sllovaki, 85477), Bistrita (Romania, 81467) , Banskį Bystrica (Sllovaki, 80730), Deva (Rumani, 80000), Zlķn (Republika Ēeke, 79538), Hunedoara (Rumani, 79235), Zalău (Rumani, 71326), Przemyśl (Poloni, 66715), Alba Iulia (Rumani, 66369), Zaječar (Serbia, 65969), Sfāntu Xhorxhe (Rumani, 61543), Turda (Rumani, 57381), Bor (Serbia, 55817), mediat (Rumani, 55153), Poprad (Sllovaki, 55042), Petroşani (Rumani, 45194), Negotin (Serbia, 43551), Miercurea Ciuc (Rumani, 42029), Sighisoara (Rumani, 32287), Făgăraş (Rumani, 40126), Petrila (Rumani, 33123), Zakopane (Poloni, 27486), Cāmpulung Moldovenesc (Rumani , 20076), Dornei Vatra (Rumani, 17.864), dhe Rakhiv (Ukraina, 15241).
__________________
