Europa mbi biçikleta, Tirana në makina

Kryeministri Berisha duke hipur ne Benzin qeveritar, (djathtas) kryeministri britanik duke shkuar në zyrë me biçikletë


Ndërsa kryeqyteti shqiptar zgjeron rrugët për të lehtësuar qarkullimin e automjeteve dhe policia jonë rrugore mbyll sytë para makinave të parkuara falas mbi trotuaret publike, shumë qytete evropiane janë duke bërë të kundërtën: po krijojnë mjedise haptazi armiqësore për makinat. Metodat e përdorura ndryshojnë nga qyteti në qytet, por misioni i përbashkët është i qartë – përdoruesit e
automjeteve duhet të paguajnë shtrenjtë (në kuptim të drejtpërdrejtë dhe figurativ) që të binden për të përdorur forma transporti më miqësore ndaj mjedisit.

Motoja evropiane sot është: “T’i bëjmë qytetet më të jetueshme për njerëzit, t’i çlirojmë qytetet nga makinat!” Këmbësori ka më shumë vlerë se makina në Evropë. Vjena dhe Kopenhageni i kanë kthyer qendrat në zona të gjera këmbësore. Barcelona dhe Parisi kanë reduktuar korsitë e automjeteve në favor të korsive të suksesshme për biçikleta. Shoferët në Londër dhe Stokholm paguajnë tarifa të kripura për të patur akses në zemër të qytetit. Gjatë dy viteve të fundit, dhjetra qytete gjermane janë bashkuar në një rrjet kombëtar “zonash mjedisore”, ku mund të hyjnë vetëm automjetet jo-ndotëse (p.sh. ato elektrike ose hibride).
Këto ndërhyrje përparimtare janë një risi për kontinentin. Dikur, e varfëruar dhe e lodhur nga lufta, edhe Evropa Perëndimore ndiqte një trajektore të njëjtë me Shqipërinë e sotme, me shumë njerëz të etur për makina private. Por dekada e fundit ka shënuar një ndryshim të ndërgjegjshëm në mendësinë e popullsisë dhe në politikat urbane të Evropës. Në shumë raste janë nevojitur masa ekstreme për të shkëputur njerëzit nga makinat e tyre – dhe përmirësimi i transportit publik ka qenë një hap i parë vendimtar. Efekti është i dukshëm tashmë. Në përgjithësi, qytetet e Evropës kanë patur arsye të forta për të ndryshuar qëndrim. Shumica të ndërtuara para mbërritjes së makinave, rrugët e tyra janë të ngushta dhe të paafta për të përballuar trafik të rëndë.

Transporti publik është përgjithësisht cilësor dhe karburanti shpesh kushton mbi €1.5/l duke shtuar së tepërmi shpenzimet e makinës. Për më tepër, pa pakësuar përdorimin e automjeteve, vendet e Bashkimit Evropian nuk mund të plotësojnë angazhimet e marra në Protokollin e Kiotos për uljen e ndotjes së ajrit (dioksidit të karbonit). Edhe Shqipëria e ka ratifikuar këtë pakt, por mjedisi është ende larg axhendës politike dhe shqetësimeve të përditshme të banorëve.

Qytetet evropiane gjithashtu kanë kuptuar se, n.q.s. lejojnë makinat të mbretërojnë, nuk do të mund të plotësojnë normat gjithnjë e më të rrepta të Organizatës Botërore të Shëndetit për ndotjen e ajrit. Tirana ka nivele grimcash të ngurta në ajër, shumë të dëmshme për mushkëritë, disa herë mbi normën e rekomanduar nga OBSH-ja dhe mesatarene qyteteve evropiano-perëndimore. Ky fakt këtu anashkalohet si diçka pa rëndësi përballë problemeve të tjera të vendit.

Urbanistët evropianë në përgjithësi janë në një mendje se një rritje e përdorimit të makinave në zona urbane nuk është e dëshirueshme askund – aq më pak në qytete si Tirana ku familjet me automjete nuk përbëjnë shumicën. Mirëplanifikimi urban mund të sjellë ndryshime të vlefshme kulturore. Nga ana tjetër, zbatimi i politikave urbane përparimtare kërkon vullnet politik, frymë komunitare, dhe besim tek qeverisja vendore, karakteristika këto që i mungojnë – dhe jo pa arsye – popullsisë individualiste të Tiranës së sotme. Por, duhet të kuptojmë se rikompozimi i qytetit në bazë të parimeve “anti-makinë” dhe “pro-njeriut” është jo vetëm i pranueshëm sot, por do të përbëjë një çlirim të vërtetë fizik dhe mendor nga pushtimi i automjeteve.


Me këmbë në tokë

Opinion nga Arben Rrozhani

Në shkurt 2011 media britanike vinte përballë dy foto të kryeministrit David Kameron. Imazhin e makinës së blerë për llogari të selisë së kryeministrit dhe këtë të fundit, duke ngarë biçikletën, rrugës për në zyrën e “Dauning Strit”. Kryeministri i ekonomisë së dytë më të madhe në Europë, pas Gjermanisë, vendit që është bërë shembull i zhvillimit dhe diversitetit të shoqërisë, akuzohej se për “makinën e argjendtë”, Jaguarin luksoz model XJ X351, taksapaguesit britanikë do të paguanin 200 mijë stërlina. Dhe përballë shpjegimeve teknike se si kjo makinë ishte kundër sulmeve me armë dhe eksplozivë ndaj kryeministrit të superfuqisë europiane, vendit që ka qenë cak i sulmeve terroriste 7 vite më parë dhe që është nën kërcënimet e vazhdueshme të “al Kaedas’, ku sigurisht figura kryesore e kërcënuar është kryeministri, jeta e të cilit duhet ruajtur, mediat britanike vinin premtimet e tij për një buxhet pa shpenzime luksoze.

Duke i vënë si shembull z. Kameron vozitjet e tij kryeministrore, siç bën ndonjëherë, nën shoqërinë e truprojave, po mbi biçikleta. Po çmund të themi sot për të parin e qeverisë shqiptare dhe bashkëpunëtorët e tij të ngushtë. Të gjithë mbi benz-a të supershtrenjtë, për çmimin e të cilave sigurisht që do të lemeriteshin tabloidët britanikë, që do të bënin “copë-copë” çdo detaj të këtyre mjeteve luksoze për të treguar se sa shtrenjtë u kushton taksapguesve shqiptarë, banorëve të vendit më të varfër të Europës, luksi i panevojshëm i zyrtarëve të tyre. Për të mos mbaruar këtu. Sepse luksi do të kushtojë edhe më shumë, sidomos për kryeministrin.

Makina e re tip benz e blinduar, do të paguhet nga buxheti i shqiptarëve me 700 milionë lekë, ose sa dy makina nga ai tipi i “Jaguar”-it që aq shumë kanë sulmuar britanikët kryeministrin Kameron. I cili që ditën e parë shkoi në “Dauning Strit” me biçikletë, për të treguar se Partia Konservatore Britanike do të qeveriste ndryshe nga hamësit e Partisë laburiste, si Toni Bler apo Gordon Braun. Por edhe për të përcjellë një mesazh tjetër për botën e kërcënuar nga ndotja mjedisore dhe shterimi i burimeve energjetike. Duke ecur mbi dy rrota, pak e shumë me këmbë në tokë, jo në autoblindat, ku nuk ke asnjë kontakt me popullin që të paguan luksin.

Dorina Pojani shekulli