Shteti
Pikėt
Titulli Preferuar
nga 
Saranda ndodhet rreth 300 km larg Tiranės, kryeqytetit tė Shqipėrisė. Saranda, porta jugore e Shqipėrisė, ėshtė njė qytet i vogėl qė ndodhet mes maleve edhe detit Jon. Emri Saranda vjen nga njė manastir i hershėm kristian qė i kushtohet Dyzet Shenjtėve (Santi Quaranta).E vendosur nė bregdetin jonian, pėrballė ishujve tė Korfuzit, Saranda karakterizohet nga klima mesdhetare.pėr shkak tė vendndodhjes sė saj , ajo ėshtė njė nga qytetet qė tėrheqin mė shumė turistė nė Shqipėri.
Saranda mund tė vizitohet nga turistėt qė vijnė nga Korfuzi. Zona arkeologjike e Butrintit dhe qytetit historik i Gjirokastrės ndodhen fare pranė Sarandės, ndaj edhe turistėt nga Korfuzi kanė mundėsinė t'i vizitojnė kėto zona.
"DISA MONUMENTE ANTIKE NĖ SARANDĖ"
BUTRINTI
Ndodhet 15 km larg qytetit tė Sarandės, arrihet me ēdo lloj automjeti privat funksionon dhe njė linjė autobuzi e Bashkisė sė Sarandės, kalon kanalin e Ēukės rruga ėshtė shumė e mirė e parametrave bashkėkohore dhe mund tė lėvizet lirshėm, kujdes duhet pasur vetėm nė periudhėn prill-maj-qershor rruga ėshtė e mbingarkuar vecanėrisht fundjava me makina janė nxėnės dhe studentė nga e gjithė Shqipėria qė nė kėtė periudhė e vizitojnė mė sė shumti qytetin antik tė Butrintit. Butrinti ėshtė pasuri arkeologjike botėrore e UNESKO-s e shpallur pas viteve 90. Objektet mė tė herėshme janė njė ēekan guri dhe njė bosht i pėrkasin gjysmės sė dytė tė mijėvjėcarit tė dytė para Krishtit. Eshtė pėrmendur pėr herė tė parė nga HEKATEU: fundi i shek VI p.Kr. Nė fillimet e tij futej nė bashkėsinė e Kaonėve mė vonė nė shtetin e Epirit. Nė vitet 1926-1936 italiani Luigi Ugolini kryesoi misionin e gėrmimeve nė jug tė shqipėrisė, Ugolini u pėrqėndrua nė Finiq dhe nė Butrint ku u zbulua: Baptisieri, Teatri, Bazilika, Statuja dhe objekte tė ndryshme me vlerė, banjo publike dhe njė numėr i madh banesash. Ugolini la njė informacion tė zgjeruar pėr vendbanimet nė jug tė vendit, botoi disa vėllime dy prej kėtyre botimeve ju kushtuan Finiqit dhe Butrintit tė titulluara (Shqipėria Antike). Nė vitin 1936 u ndėrprenė gėrmimet e Ugolinit, nė vitet e mėvonshme ishte Domenico Mustili qė kreu disa gėrmime por nuk rezultoi asgjė me vlerė. Nga tė dhėnat e pakta qė rezultojnė pėr atė periudhė thuhet se Butrinti nė Shek e III-te, p Kr u shtri nė zonėn pėrreth nė anėn jugore tė kodrės qė ndodhej, u ndėrtuan nė atė periudhė Teatri, dhe njė tempull grek. Zona pėrreth Butrintit ka pasur bujqėsi tė zhvilluar. Tokat pėrreth Butrintit tėrhoqėn vėmendjen e Romakėvė tė cilėt nė vitet 40 tė shek I p, Kr. e kthyen Butrintin nė koloni Romake. Legjionet e Jul Qezarit zbarkuan nė Butrint dhe njė pjesė e madhe e pasurisė dhe e popullsisė u Romanizua. Nė shek e II-te dhe tė III-te u ndėrtuan banja publike u bė rindėrtimi i teatrit dhe objekte tė tjera. Veprat mė me vlerė qė u zbulua nė Teatrin e Butrintit janė: statuja e Apollonit, Perėndesha e Butrintit, disa koka mermeri si Ajo e Zeusit, Portreti i Agripės, u zbuluan dhe mbishkrime tė shumta nė gjuhėn Latine dhe Greke. Nė shek e V-te njė pjesė e qytetit rindėrtohet. Nė shek e IV - XIII-tė pėrmendet si qėndėr Episkopale. Nė vitet 1080-1085 ishte nė duart e Normanėve dhe mė pas tė Venecianėve. Nė vitet 1300 Venecianėt bėnė fortifikime dhe e mbajtėn deri nė vitet 1700. Pas viteve 1700 ra nė duart e Francezėve tė Bonapardit dhe me pas nė vitet 1798 u mor nė zotėrimin e Ali Pashė Tepelenės i cili ndėrtoi nė vitin 1807 dy kala pe tu mbrojtur nga sulmet e francezeve qė vinin nga Korfuzi njrėra ndodhet nė derdhjen e Kanalit tė Vivarit, kaloi nė duart e Osmanėve deri nė periudhėn e pavarėsisė.
TEATRI I BUTRINTIT
Teatri kishte njė kapacitet prej 1500 vendesh, u ndėrtua nė shek IV- III-tė para Krishtit, zbulimi i tij zgjati pėr rreth 4 vjet nga Ugolini ndodhet nė anėn jugore tė Akropolit tė qytetit. Pėrbėhet nga vendet e ndenjes, skena dhe orkestra. Kishte 19 rreshta me blloqe guri qė shėrbenin si ndenjėse dhe 3-4 rradhė nė krye. Janė ruajtur tė plota 13 shkallėt e para. Pėr tė kaluar midis rreshtėve shėrbenin 6 palė shkallė guri nė fillim zbukuroheshin me dy putra Luani. Sfondi para skenės pėrbėhet nga njė mur i lartė me tre harqe me zbukurime mermeri, aty vendoseshin shtatore sipas modeleve tė kohės. Sheshi i skenės u shtrua me rrasa guri nė periudhėn Osmane. Para shkallėve gjendet vendi i orkestrės ka formėn e njė harku ėshtė e shtruar me gurė gėlqeror me forme kuadrati. Skena dhe Orkestra u rindėrtuan nė shek e II-tė para Krishtit. Skena ėshtė e ngritur mė lartė se sheshi i orkestrės. Skena pėrbėhet nga dy mjedise: paraskena dhe prapaskena. Nė prapaskenė ndodhen korridoret e ngushta qė shėrbenin pėr hyrjen dhe lėvizjen e aktorėve kėtu gjenden edhe disa mbishkrime pėr lirimin e skllevėrve. Thuhet qė janė liruar shumė skllevėr njė pjesė e tė cilėve ishin gra.
SYRI I KALTER
Eshtė burimi mė i madh dhe mė interesant ndėr 18 burimet qė shpėrthejnė rrėzė malit tė gjerė. Eshtė shpallur monument natyre. Forma e tij ėshtė ovale e ngjashme me formėn e njė syri, shpėrthen nga toka i errėt nė mes dhe i kaltėr anash. Thellėsia e tij ėshtė tepėr e madhe arrin drei nė 45 m thellėsi. Ndodhet pėrballė fshatit Krongj, 45 m nėn nivelin e luginės sė Drinos dhe ėshtė shkarkim kryesor i malit tė gjerė, ėshtė njė rezervuar dhumė i gjerė i ujrave karstike. Eshtė burim me ujėra tė freskėta dhe tė ėmbla i rrethuar me bimėsi tė dendur dhe me gjelbėrim tė pėrhershėm. Ujėrat e tė gjithė burimeve mblidhen nė liqenin artificial ku eshte formuar edhe diga e Bistricės. Liqeni ka njė sipėrfaqe rreth 9 ha, rritet dhe njė numėr i madh me peshq. Pranė syrit tė Kaltėr ndodhet njė Bar-Restorant dhe disa shtėpiza pėr pushuesit. Syri i kaltėr vizitohet shumė nga turistėt ditorė dhe ėshtė pjesė e itinerarit qė ndjek ēdo turist qė viziton sarandėn. Butrint-Lėkurės-Syri i Kaltėr.
MANASTIRI I MESOPOTAMIT
Ndodhet nė pjėsėn jugore tė fshatit Mespotam, fare pranė Finiqit. Ne fillim ka egzistuar njė tempull pagan dhe mbi rrėnojat e tij ėshtė ndėrtuar Kisha e Shėn Kollit, mendohet tė jetė ndėrtuar nė kohėn e perandorit bizantin Kostandin i IX Monomaku. Kisha e Shėn Nikollit ka njė arkitekurė tepėr tė vecantė tė stilit bizantin. Nga manastiri ruhen rrėnojat e mureve rrethues qė kapin njė sipėrfaqe rreth 100 m dhe kontrollohen nga 7 kulla drejtėkėndėshe. Muret rrethues janė mė tė hershėm sesa kisha qė ekziston akoma. Dhomat e manastirit janė tė ndėrtuara mė vonė. Kjo ėshtė njė ndėr kishat mė tė mėdha dhe mė tė vjetra tė periudhės bizantine qė ruan vlera tė mėdha. Mure e jashtme janė tė ndėrtuar nga gurė gėlqerorė tė mėdhenj. Dallohet pėr zbukurimet dhe mozaikėt me motive shtazore gjithashtu dhe pėr zbukurimet me tulla tė mureve tė jashtėm. Zbukurimet murale janė nė forma tė ndryshme pėrmendim: njė shqiponjė dy dragoj dhe njė luan nė njėrėn anė ndėrsa nė anėn tjetėr ndodhet njė kafshė mitologjike. Kisha ka njė sallė tė madhe brenda dhe dy tė vogla. Mozaiku i sallės i ruajtur akoma paraqet njė dragua me krahė hapur. Kisha ka pasur dy rindėrtime nė vitet 1793 dhe 1845 kėto rindėrtime e kanė ndryshuar shumė pamjen e kishės dhe mendohet qė tė ketė humbur shumė vlera.
BAPTISIERI
Ka formėn e rrethit monument me vlera tė mėdha i periudhės Paleokristiane, ėshtė ndėrtuar nė shek e IV pas Krishtit. Pėrbėhet nga dy salla: salla e Pagėzimit dhe njė sallė nė pjesėn veriore. Nė qėndėr tė sallės sė pagėzimit ndodhet vaska e Pagėzimit e cila ka fornėn e njė kryqi, mendohet qė kjo sallė ka qėnė e mbuluar me qemerė e kupolė qė ngriheshin mbi rreshta kollonash me pėrbėrje graniti. Nga qėndra dalin disa rreze qė ndėrpriten me tri unaza. Nė pikėn ku bėhet bashkimi i rrezeve me unazat ngrihen dhe kollonat prej graniti qė pėrmendėm mė sipėr. Nė dyshemenė e Babtisierit gjėnden shumė zbukurime dhe varietete mozaikėsh tė formve tė ndryshme, figurat janė tė vendosura nė 69 medaljone dhe shtatė rrathė qė ndėrpriten nga skenat e sipėrpėrmendura ku do tė veēonim medaljonėt me figura kafshėsh dhe shpendėsh. Nė rindėrtimin qė u bė ne shek e IV pas Krishtit u ndryshua dhe mozaiku, u pikturua njė pemė Eukariste, njė vazo me bisqe rrushi, dy zogj tė vegjėl dhe dy pallonj. Mozaikėt e Baptisierit tė Butrintit kanė vlera tė mėdha.
TEMPUJT
Pėrmenden dy tempuj njėri ndodhet poshtė teatrit dhe tjetri sipėr teatrit. Tempulli i sipėrm i pėrket shekulli tė III-tė para Krishtit ėshtė ndėrtuar nė tė njėjtėn kohė me Teatrin, brenda ndodhet bazamenti qė ngrihet altari kėmba e tij mbėshtetet mbi putra luani. Kjo dysheme u shtrua me mozaikė bardhė e zi. Tempulli i poshtėm mendohet se ėshtė mė i hershmi. Nė shpinėn e tij ndodhet njė shpellė, nga ku rridhte ujė ky ujė mendohet tė ketė pasur vlera shėruese. Nė shek e IV-II-te u ndėrtua tempulli me formėn e drejtėkėndėshit nė brendėsi tė tij janė gjetur disa shtatore.
BAZILIKA E BUTRINTIT
Eshtė ndėrtuar nė fund tė shek tė VI para Krishtit. Muret e saj janė tė ndėrtuar me gurė ndėrsa mbulesa me formė harkore tė dritareve me tulla, e mbuluar me cati druri, ruhen sot muret rrethuese dhe dyshemeja e shtruar me pllaka guri. Ky monument i pėrket periudhės Bizantine ndodhet ne VL tė qytetit. Pjesa qėndrore ėshtė rindėrtuar nė shek e IX. Mendodhet qė kjo pjesė ka qene e shtruar me mozaikė
PUSI I NIMFAVE
Eshtė ndėrtuar nė shekullin e VI deri nė shekullin e I para Krishtit, gjėndet pranė portės sė Luanėve dhe ka njė thellėsi prej 5 m. Nė buzėt e tij gjenden disa mbishkrime. Nė Butrint gjenden edhe dy puse tė tjera.
KĖSHTJELA E ALI PASHE TEPELENES
U ndėrtua nė vitet 1807-1808, qėllimi i ndėrtimit tė saj ishte parandalimi i ushtrive Franceze qė vinin nga Korfuzi dhe kėrkoni tė merrnin Butrintin. Kjo kėshtjellė ka formėn e njė katėrkėndėshi me katėr kulla tė vendosura nė cepat e saj. Kėshtjella ka njė sistem mbrojtje qė tė bie nė sy, synimi ishte mbrojtja nga deti qė realozohej nga dy kulla me trashėsi 2.80 m dhe me njė lartėsi 5m tė pajisura me frėngji topash. Kėshtjella ka dy porta njėra prej tyre komunikon me kanalin e Vivarit.
ISHUJT E KSAMILIT
Pranė qytezės sė Ksamilit gjėnden katėr ishuj me njė sipėrfaqe rreth 9 ha. Ishujt janė tė veshur me bimė e shkurre me gjelbėrim tė pėrhershėm. Nė ishujt shkėmborė tė Ksamilit gjėnden dhe plazhet mė tė bukura nė gjithė Rivierėn. Dallohen pėr natyrėn e tyre ekzotike me ujra tė pastėr kristal dhe gurė tė vegjėl. Ishujt e Ksamilit janė shumė tė frekuentuar pėr sezonin e verės nga pushues tė shumtė venda dhe tė huaj. Kohėt e fundit janė ngritur edhe lokale njė mundėsi mė shumė pėr tė kaluar puashimet nė Sarandė. Pėr tė mbėrritur ėshtė shumė e thjeshtė funksionojnė shumė agjeci mė anije dhė skafe private tė cilėt kryejnė sistematikisht lėvizjen e turistėve nė vajtje dhe ardhje me ēmime shumė tė arsyshme.
