Nga diplomacia “e Vjetër” drejt diplomacisë “së Re”

Thelbësore në zhvillimin e diplomacisë cilësohet Lufta e Parë Botërore dhe ngjarjet gjatë dhe pas saj: “14 pikat” e V.Vilson, të ashtuquajturat “Diplomacia e hapur” dhe “barazia ekonomike” midis shteteve; mbyllja e kapitullit të “Diplomacisë së Fshehtë” nga Bashkimi Sovjetik; Pikërisht pas Luftës së Parë Botërore, e më vonë, pas Luftës së Dytë Botërore, u shfaqën mundësitë për krijimin e organizatave të para ndërkombëtare, të cilat synonin minimalisht parandalimin e luftërave, për një diplomaci më të hapur, për një përfshirje më aktive të shteteve në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe Diplomacinë konferenciale.
Bota ndryshoi në shumë drejtime, fakt që ndikoi ndjeshëm në stilin e diplomacisë botërore... Por ku konsistonte ky ndryshim radikal?.. Bota u nda në shtete jo thjesht me sisteme të ndryshme sociale (kapitalizëm-feudalizëm), por mbi të gjitha me sisteme të kundërta (kapitalizëm-socializëm) dhe lindi domosdoshmëria e përshtatjes së këtyre sistemeve me stile të ndryshme diplomacie gjatë bashkëpunimit të tyre.
Konstatohet një rritje e ndjeshme e shteteve: më pak shtete monarkiste dhe më shumë republika. “Diplomacia e Vjetër” ekuivalentohej më shumë me “Diplomacinë e oborrit”, madje ndonjëherë edhe me “Diplomacinë Despotike”, kur të gjitha çështjet diplomatike zgjidheshin nga monarku ose oborri i tij. Filloi të ndryshonte ndjeshëm roli i komunitetit në politikë dhe “Diplomacia e Re” tregoi se e merr në konsideratë këtë fakt. Së-fundi një akses të madh përftuan mediat. Kjo dukuri i detyroi diplomatët të vepronin më aktivisht, duke lejuar zgjerimin e burimeve të informacionit të “Diplomacisë së Re”, por nga ana tjetër gazetarët u kthyen në “konkurrentë” për diplomatët, me të cilët duhet të përballeshin…
Vlen të theksohet se Diplomacia e Re në një nivel më të lartë se Diplomacia e vjetër forcoi rolin e informacionit analitik me karakter shkencor… Komponent vendimtar i “Diplomacisë së re” është pa dyshim analiza e marrëdhënieve ndërkombëtare, Politikës botërore dhe ekonomisë, konkurrenca e shkollës diplomatike së vjetër dhe të re, midis të cilave ekzistojnë ndryshime rrënjësore.
Por, do të ishte i pasaktë konkluzioni se midis këtyre diplomacive ekziston një barrierë e pakalueshme, se metodat e këtyre Diplomacive janë radikalisht të ndryshme dhe kundërshtojnë njëra-tjetrën… Do të ishte gjithashtu e gabuar të mendohej se diplomacia e vjetër dhe e re janë vetëm fjalë dhe midis tyre nuk ekzistojnë ndryshime, bazuar mbi argumentin se “natyra njerëzore” mbetet e njëjtë… Duhet pranuar se diplomacia nuk është vetëm në varësi të “natyrës njerëzore” (e cila pashmangshmërisht ndryshon, evoluon), por edhe nga situata, periudha historike në të cilën diplomati vepron, që gjithashtu me kalimin e kohës merr trajta të ndryshme…
“Diplomacinë e Re” e kanë quajtur ndër të tjera “Diplomacia e hapur”. Kujtojmë se në dobi të “transparencës” shpreheshin edhe shtete të tilla si Bashkimi Sovjetik dhe SHBA-ja. Por, teoria dhe praktika janë larg… E vetmja pikë takimi e dy superfuqive ishte “ndryshimi” i marrëveshjeve sekrete, të cilat sërish në momente domosdoshmërie janë aplikuar… Vlen të theksohet se si Bashkimi Sovjetik, ashtu dhe SHBA-ja kuptuan se karakteri transparent i bisedimeve bie ndesh me thelbin e tyre. Aq më shumë, që dhe vetë “Diplomacia e Re”, veçanërisht pas fillimit të Luftës së Dytë Botërore dhe kryesisht në vitet ‘80-‘90 pësoi ndryshime radikale… Filloi të konsolidohej gjithnjë e më shumë mendimi se evoluimi i diplomacisë është në varësi të ndryshimeve shoqërore dhe ndryshimeve ndërkombëtare. Teoria sipas së cilës, diplomacia bazohet në dinakëri dhe mashtrim po zbehej gjithnjë e më shumë. Nis të konsolidohet mendimi se diplomacia duhet bazuar të besimi i partnerëve, duke qenë parimore dhe jo e motivuar nga fryma e tregtisë…