Bekim Fehmiu

Bekim Fehmiu është aktori më madh i të gjitha kohërave nga Kosova dhe njëri ndër më të famshmit në ish-Jugosllavi.

Jeta

Bekim Fehmiu është aktor, dhe lindi në Sarajevë më 1 qershor 1936 dhe vdiq më 15 qershor 2010 në Beograd.

Rrjedh nga nje familja e njohur gjakovare. Babai i tij, Ibrahim Fehmiu, ishte patriot i shquar, njëri ndër mësuesit e gjeneratës së parë në Kosovë dhe propagandues i madh i arsimit në gjuhën shqipe. Fehmiu u bë i famshëm me filmin "Mbledhësit e Puplave", në vitin 1966. Deri në atë kohë, ai kishte studiuar dhe ishte bërë i njohur nga shumë shtëpi filmi nëpër botë. Ai është aktori i parë shqiptar i filmit dhe i teatrit, i cili ka luajtur me sukses në filmat dhe skenat e gjithė hapësirës së ish-Jugosllavisë. Ka qenë një nga personalitetet që ka lënë gjurmë në kinematografinë ballkanike, por mbi të gjitha, ai është i madhë për kontributin artistik në kinematografinë botërore.

Rolet e tij në "Prova speciale", "Odiseja", "Aventurieri", "Rruga", "Vitet e nxehta", "Dezertori", përmenden si kryevepra. Nga filmat e para ka qenë "Ko puca otvorice mu se", "Vitet e nxehta", "Protesta", "Eskadrionet e partizanëve" dhe "Të kuq dhe të zinjë". Ai ka bashkëpunuar me John Huston, Olivia de Havilland, Ava Gardner, Robert Show, Dirk Bogart, Sharl Aznavur, Irene Papas, Claudia Cardinale etj. Ka interpretuar në shqip, sërbisht, maqedonisht, turqisht, në gjuhën rome, në spanjisht, anglisht, frëngjisht dhe italisht.

I martuar me një Branka Petric, ai ishte nga ata njerëz që nuk e braktisi në asnjė moment Beogradin dhe nuk iu tremb të qënurit shqiptar. Shqipërinë e ka vizituar në vitin 1972 dhe nuk e ka fshehur kurrë mallin që kishte për të. I pyetur për dëshirën e tij ai ka thënë thjeshtë se: "Do të doja të njihja më mirë shqipen". Në të gjithë hapësirėn ballkanike është gati në pėrmasat e një miti. Ndoshta kjo ka qėnë një nga arsyet, qė i biri quhet Uliks. "Njeriu nuk duhet të fajësojë për diçka që i ndodhë as babanë as vëllezërit, as fqinjën, as perënditë, por vetëm veten. Njëra nga tragjeditë tona lidhet me atë, që duke jetuar për shekuj së bashku nuk kemi mësuar nga njëri- tjetri, por dhe kur e kemi bërë këtë kemi mësuar vetëm të keqen",-shprehet ai.

Bekim Fehmiu është një nga artistët më të mëdhenj që kanë dalë prej këtyre anëve. Nga viti 1987, kur në mënyrë demonstrative braktisi shfaqjen "Madame Kolontine" të Anete Playel, ku luante Leninin dhe Stalinin, në teatrin jugosllav të dramës, ai i dha lamtumirën aktivitetit artistik në Jugosllavi.

Pas disa kohësh mori dhe vendimin për t'i dhënë fund karrierës edhe në aktivitetet artistike botërore. Pak kohė më parë në Jugosllavi është botuar libri me kujtime i Bekim Fehmiut, "Shkëlqim dhe frikë", në të cilin përshkruhet periudha që nga lindja e tij në Sarajevë, duke përfshirë gjithëçka deri në vitin 1955, kur u pranua në teatrin e dramës së Prishtinës.

Bekim Fehmiu është aktori i parë shqiptar, i cili para rreth 4O vjetësh "preku" qiellin e Hollivudit. Por për Bekimin ka vite që nuk është dëgjuar nëse është duke xhiruar diç, apo ka zgjedhur heshtjen pas aq viteve të përgjakshme në këto hapësira. Për aktorët dihet se nuk dalin në pension, ata në njëfarë dore para kamerës apo në skenë janë deri në frymën e fundit. Për Bekim Fehmiun, aktor me energji të madhe, në të njëjtën kohë i suksesshëm si në film ashtu edhe në teatër, aq më pak mund të thuhet se nuk ka forcë të japë edhe shumë kreacione. Për herë të fundit xhiroi filmin "Xhingis Kan" (1992), kurse herën e fundit mbi dërrasat e një teatri ka luajtur në Beograd në shfaqjen "Zonja Kolontajn", ku luajti Leninin edhe Stalinin. Ishte ky viti 1987, kur Bekimi në mënyrë demostrative braktis shfaqjen në shenjë proteste për sabotimin që i bëhet nga personeli teknik, ngase si duket nuk mund t'i shërbenin një aktori shqiptar. Karriera e tij prej aktori profesionist nisi menjeherë pas mbarimit të Akademisë se Teatrit dhe Filmit në Beograd më 196O me sukses të shkëlqyeshëm, kurse profesorët e Bekimit gjithmonë kanë folur për një aktor shumë të talentuar dhe me perspektivë. Krahas punës në Teatrin Jugosllav të Dramës, Bekimi paraqitet edhe në film, fillimisht në role episodike, në mënyrë që në vitin 1966 me rolin kryesor në kult filmin "Mbledhësit e puplave" të Aleksandar Petroviqit (apo siç njihet në botë me titullin "Kam takuar edhe ciganë të lumtur"), të bëhet aktori më i njohur në Jugosllavi. Interpretimi i tij brilant i romit Beli Bora do ta mahnisë edhe publikun e zgjedhur në Festivalin prestigjizor të Kanës në Francë në vitin 1967. Bekimi Fehmiu në këtë festival u bë një yll i vërtetë filmi. Tërë shtypi jugosllav me ditë të tëra shkruante në superlativ për suksesin e filmit e veçanërisht për Bekimin. Vallëzimi në gala mbrëmjen e festivalit dhe flirti me yllin e filmit amerikan Shirli Meklejn, e cila ishte anëtare e jurisë së festivalit, e vunë Bekimin në faqet e para të shtypit francez. Regjisori Aleksandar Petroviq e ndan Çmimin e jurisë për regji me kolegun e tij shumë të njohur anglez Xhozef Louzi, i cili në atë kohë thuhej se refuzon të paraqitet të marrë çmimin bashkë me një regjisor nga Ballkani! Në ditën e ndarjes së çmimeve të festivalit, kur Bekimi Fehmiu tashmë ishte kthyer në Beograd dhe të gjithë ishin të bindur se do të fitonte Palmën e artë si aktor, e priste një avion special për ta çuar në Kanë. Por, propozicionet festivalit ishin të tilla që një film nuk mund të merrte dy çmime -Bekimi mbetet pa u shpërblyer. "Mbledhësit e puplave" një viti më vonë hyn në konkurrencën e ngushtë prej pesë filmave për çmimin Oskar në gjuhën e huaj, por triumfon çeku Jizhi Mencel me veprën "Trenat e kontrolluar rreptësisht". Edhe një e dhënë për këtë film. Në të gjitha anketat me kineastëve jugosllavë "Mbledhësit e puplave" shpallet filmi i mirë i të gjitha kohëve në Jugosllavi. Por festivali i Kanës Bekimit do t'i hapë dyert e filmit botëror. Menjeherë nënshkruan një kontratë me producentin e famshëm Dino de Laurentis. Pason xhirimi i serialit "Odiseja" me regji të Franko Rosit dhe hapen dyert e filmit botëror për Bekimin. Në vitin 1968 shkon në Holivud për të xhiruar filmin "Aventurierët", me regji të Luis Xhilbertit. Bekimi luan rolin kryesor, të plejbojit Purfirio Rubiroza, sipas romanit të Harold Robinsit. Krahas tij luajnë edhe shumë yje të njohura të Hollivudit, si Kendis Bergen, Olivia de Hevilend, Ernest Borgnin, Sharl Aznavur, Fernardo Rej, Li Tejlor Jang e disa të tjerë. Por në film luan edhe diva shumë e bukur italiane e operës Ana Mofo. Me këtë film Bekimi bëhet një yll internacioinal i filmit. Në Holivud i propozojnë Bekimit ta marrë një emër tjetër, sepse vështirë e shqiptojnë amerikanët, por Bekimi refuzon kategorkisht. Përkundrazi ai me mburrje kudo që paraqitet e thekson përkatësinë e tij shqiptare. Premiera e këtij filmi mbahet në Nju Jork, ku Bekimi do të paraqitet me veshje të stilizuar kombëtare shqiptare, që ia kishte qepur disenjatori më i njohur jugosllav. Pas premierës Bekimi vjen në Prishtinë dhe në redaksinë e gazetës Rilindja rrëfeu gjerë e gjatë për filmin dhe përshtypjeve në Holivud, për djalin e tij të porsalindur Uliksin që e kishte pagëzuar nga dashuria për heroin e Homerit. Por një sëmundje e papritur e ndan përkohësisht nga kamerat. Por pas pak kohe xhiron një film uestern me regji të Bërt (Burt) Kenedit - "Dezertori" - në të cilin luajnë edhe disa legjenda të Holivudit, si Xhon Hjuston, Vudi Stroud, Riçard Krena, Çak Konors. Bekimi rolin kryesor të një oficeri të ushtrisë amerikane i cili pas vrasjes së gruas arratiset për t'u hakmarrë... Kthehet në Beograd ku xhiron disa filma në Jugosllavi dhe Itali. Me këtë rast duhet veçuar "Kurthin për gjeneralin", "Deps" (Kroaci", "Koshava", ndërkaq në Itali xhiron filmat "Libera, amore mio" (1973) me regji të Mauro Boloninit, ku luan edhe diva italiane Klaudia Kardinale, pastaj "Ultima neve di primavera", bashkë me Agostina Belin, "Kalostro", "Sallon Kiti". Në vitin 1975 Bekimi paraqitet në filmin "Leja për vrasje" bashkë me divën e njohur të Holivudit Ava Gardner, të cilën e quante një "zonjë e rëndë" të filmit, dhe aktorin e famshëm anglez Dirk Bogard. Gjatë viteve '7O ai xhiroi edhe disa filma. Me këtë rast duhet veçuar filmin amerikan "E dielja e zezë" ( Black Sunday) me regji të Xhon Frankenhajmer, ku Bekimi interpreton rolin e një palestinezi të vetëdijsuar, i cili refuzon të marrë pjesë në ngritjen në erë të një stadiumi sportiv në SHBA. Në vitin 1977 Bekimi do të xhirojë filmin "Edukata speciale" ku regjisor është një debutant, Goran Markoviq, i cili i takon shkollës së famshme filmike të Pragës. Është interesant të theksohet se ky film në festivalin e filmit jugosllav në Pula, pritet shumë mirë nga kritika, por kritikohet interpretimi i Bekim Fehmiut se kinse është shumë "holivudian". Kur i tregova Bekimit se filmi është pritur shumë mirë, ai më pyeti "a më kritikuan mua"? Pastaj më foli për bashkëpunimin e pakuryser në skenarin e filmit (autor ishte vetë regjisori), duke ia ndryshuar edhe vetë fundin e ngjarjes. Gjatë viteve 8O Bekimi do të xhirojë edhe disa filma dhe drama televizive në Jugosllavi e Itali, si "La voce", "Tregimi i fundit", "Disperetamente Giulia" "Të kuqtë e të zinjtë" "Ili cuore e la spada", "Bambino di nome Jesus" etj. Ndaj Bekim Fehmiut, jo pak aktorë serbë kanë pasur xhelozi e smirë. Autori i këtyre rreshtave mëse njëherë është bindur për këtë personalisht. Madje gjatë xhirimit të filmit "Koshava" (1974) intoleranca e aktorit serb B.Zh. ka mundur t'i kushtojë me kokë Bekimit. Por ka pasur edhe aktorë që e kanë admiruar atë për karrierën e tij të suksesshme. Më kujtohet aktorja Tanja Boshkoviq gjatë një interviste më foli më shumë për Bekimin sesa për rolin e saj. Biografia e shkurtër Bekim Fehmiu ka lindur në Sarajevë në vitin 1936. Babai i tij Ibrahim Fehmiu ishte mësues dhe patriot i çështjes kombëtare, njeri përndjekur nga tri regjime: ai i Zogut në Shqipëri, i mbretërisë jugosllave dhe asaj socialiste. Bekimi është njëri nga katër vëllezërit dhe tri motrat e kësaj familjeje, e cila që në vitin 1951 mbetet pa kreun e familjes. Shkollën fillore dhe të mesme Bekimi e kryen në Prizren, ndërkaq në vitin 1956 regjistrohet në Akademinë e Filmit në Beograd të cilën e mbaron me sukses të shkëlqyeshëm më 196O. Si aktor i talentuar menjëherë bëhet anëtar i Teatrit Jugosllav të Dramës në Beograd, teatër më prestigjioz në atë kohë në Jugosllavi. Shtatë vjet më vonë largohet nga ky teatër dhe bëhet aktor profesionist. Gjatë karrierës së tij internacionale filmike ka interpretuar mbi 5O role në filma e seriale TV. Në vitet '9O, pas shpërbërjes së Jugosllavisë Bekim Fehmiu nuk luan më as në film as në teatër. Tani jeton në Beograd me bashkëshorten Branka Petriq, po ashtu aktore. Ka dy djem: Uliksi dhe Hedoni. Uliksi gjithashtu ka kryer Akademinë e Filmit në Beograd. Si aktor i ri ka pasur një fillim brilant në film e teatër. Por në Beogradin e Millosheviqit ishte e pamundur të jetosh, sidomos nëse je nga një martesë e përzier, prandaj ai shkon në SHBA, ku edhe sot jeton. Në NJu Jork ka kryer shkollën e famshme për aktorë të Li Strasbergut - Actor's Studio. Kohë pas kohe xhiron. Bekim Fehmiu ka shkruar edhe një libër autobiografik - "Brilante dhe pasionante".