Kuptimi dhe ndjenja e vuajtjes!

Duke u nisur nga vet jeta për të cilën njeriu nuk ka ndonjë spjegim përse filloi në gjenezën e saj;. Vuajtja pra nuk është një dukuri absurde pasi që njeriu vuan, e kjo ndjenjë është prezente që në momentin kurr jemi koshient se jeta është një botë e pasur plotë me “pse” të cilat udhëheqin, robërojnë dhe lirojnë njeriun nga gjendje të krijuara prej ngacmimeve të jashtëme ose nga vet brendia shpirtërore. Kështu ndjenja vuajtje, e ardhur nga pikëllimi ose nga një gjendje shpirtërore e krijuar nga UNI, nxit lëvizje dhe justifikon të qenunit gjallë.

Shum mendimtarë laikë e besimtarë, tentuan dhe patën sukses të madh (kanë edhe sot), kurr e shejtërojnë vuajtjen. Mirëpo, kjo është vetëm një spjegim i pa themel sepse gabimi është evident. Vuajtjet e profetëve nuk janë tjetër vetëm se dhimbje, në të parën fizike e mandej vuajtje për besimtarët e tyre ose më mirë, dhëmbje për ata që nuk besuan sa dhe si duhet, dhembje për ata që nuk besuan aspak. Profetët nuk vuajtën pse nuk kishin besimtarë në numër të madh ose për mungesë të diçkaje vetanake por pse njeriu nuk ishte besimtar që do të thot se ata ndienin dhembje për neriun e jo për një shprazti a pikllim. Kush vuan në këtë jetë do të jetë i lumtur në jetën tjetër, është absurd në vete dhe duhet mënjanuar me çdo kusht.

Vuajta nënkupton gjendje të rëndë ose të rënduar shpirtërore që pasohet pa dyshim nga gëzime e lumturi dhe kjo është cikël i pafund. Njëriu duhet të mësoj t’i adaptohet ndërrimeve që arrijnë pa ndërpre dhe të kërkoj e të anoj lumturinë. Nëse fitohet xhenneti, ai fitohet me lumturi e gëzime se atëherë aktiviteti pozitif është në kulminacion. Në vuajtje njeriu ka shum pak gjallëri për t’iu dhënë ndihmës së tjetrit, falje-lutjes Zotit, dhënies lëmoshë. Vuajtjes njeriu nuk i ik, ai e kërkon ndoshta atë, sidomos nëse i tregojmë atij, si thot Nietzsche, se vuajtja është ndjenjë e mungesës së diçkaje më të mirë. Nëse njeriun që ka kapluar vuajtja nga mungesa materiale, e që vendos të ndërmarrë masa për dalje nga situata, ai praktikisht nuk vuan më por hulumton gëzimin, lumturinë.

Kurr flitet për ta kuptuar vuajtjen, çka është vuajtja e sidomos kurr kërkohet të dihet e njihet ajo në kohën që përjetohet, të dihet pseja e saj; do të thotë se subjekti mundohet të ik nga kjo gjendje. Të ik, duke lëvruar në të kaluarën, të tashmen dhe në të ardhmen. Në thelb, nuk është kjo thellim për të kuptuar vuajtjen si dukuri shpirtërore por për të kuptuar prejardhjen e saj dhe «pse mbi mua?». Natyrisht, shpesh kërkohet ndihmë nga jashtë e spjegimet gjithëmonë kanë ngjyrat e ndihmësit. Psikiatri do të kërkon një ndodhi tragjike e sidomos një traumë (apo trauma) në të kaluarën, sidomos atë të hershme si pikënisje, mjekë popullorë e religjiozë të ndryshëm, do të flasin për magji (sihir) e magjistarë e ata më të devotshmit në fe do të thonë se vjen nga Zoti kurse nutricionisti gjen mungesa ushqimore të tilla ose të këtilla. Sidoqoftë, nga momenti kur kërkohet kuptimi, sqarimi e prejardhja dhe pse-të e pranisë së vuajtjes e posaçërisht shiqimi i vuajtjes drejtpërdrejt, pra shiqimi i vetes që përkthehet me pranimin e vuajtjes si ndjenjë dhe pjesë ciklike e jetës, fillon shkrirja dhe dalja nga labirinthi i saj. /ikub/

Vuajtja është dhimbje thellë shpirtërore apo të thash mos kopjo fizike për një kohë të gjatë. Në të kaluarën, vuajtja shpirtërore shpjegohej si futje e së ligës apo ndiejna e nderit të lënduar ndërsa në kohën moderne ndjena shpirtërore e dhimbjes dhe e mërzisë. Si vuajtje fizike merren dhimbjet e trupit dhe sëmundjet e llojeve të ndryshme që zgjasin për një kohë të gjatë. Vuajtja është dukuri plotësisht shpirtërore edhe pse ka anime për të treguar se nisma e vuajtjes është dhimbja, ajo fizike. Sëmundjet dhe dhimbja janë vetëm një nga pikënisjet e shumta por ata nuk janë as nga larg element kryes nuk mundet të mbyllet me këtë pasiqë kjo gjendje shpirtërore varet dhe formohet nga shum përbërje e përjetime të tjera jetësore dhe si përfundim krijon personalitetin, ego-në. Nuk sjell dobi të madhe as dëfrimi (film, teatër, muzikë, humor), as zhytja në doza të forta dehëse (alkohol, drogë), e as dhënia pas lojërave të fatit. Vuajtja ritet dhe shkrihet në identitetin e subjektit i cili kërkon vetëm të paraqitet në format më të rënda të fatkeqit dhe kështu së paku, tërhjek vemendjen mbi të dhe për një çast, gjindet në epiqendër të interesit.

Nyja qëndron e rëndë edhe nga shkaku se lehtësisht th dhe kemi bindjen se njeriu e dëshiron lumturinë dhe jo vuajtjen e vetvetiu është i prirur të jetë i lumtur. Thënia është e lehtë por ndja në këtë është vetëm sipërfaqsore. Njeriu është në marrëdhënie të gjithëherëshme me vuajtjen në mënyre aq të ngatëruar dhe vetëm një luftë e rregullt dhe e arsyeshme krijon mbrojtje nga lëvrimet e pandërprera të vuajtjes. Kësaj i shtohet edhe pyetja e krijimit të personalitetit pra të mundësisë së egzistencës të një vuajtjeje të lindur që vetëm zhvillohet në forma të ndryshme te personë të ndryshëm. Mandej parashtrohet edhe pyetja (ndoshta më kompleksja) se mos njeriu ia mbjellë vetes vuajtjen, duke qenë i ndërgjegjshëm ose jo për këtë tolerim, me një fjalë, ai e lejon depërtimin e saj ose e lufton, e ndjell ose e flakron ?Shprehjet gjuhësore janë pasqyrë e vërtetë e shprjes së ndjenjave njerëzore në të gjitha gjendjet e saja duke u nisur nga më banalet gjer në ata më të skajshmet. Në shum gjuhë, përderisa tregohet ose përshkruhet një dhëmbje, anohet nga përdorimi i fojes am kurse për të kallzuar gjendje shpirtërore, preferohet folja jam. Në shqip janë disa formulime « kohore » që dallojnë gjatë një paraqitje të gjendjes fizike dhe asaj shpirtërore. Thuhet « kam qenë i sëmurë » , por shum rrallë dëgjohet « kam qenë i vajtur ». Shprehja më e peshtë është « kam vuajtur ». Enkas për vuajtjen qëndron edhe një dallim në kohën e tashme. Përderisa jemi gati të detyruar të themi « jam i sëmurë » për sëmundje të rendit fizik, për vuajtjen themi : « vuaj » pasiqë renditja « jam i vuajtur » merr krejt një dimenzion tjetër. Dallim thelbësor për të treguar një dhëmbje fizike nga ajo shjes, kështu pra thuhet « më dhemb dora…, koka… », kurse për shpirtëroren shprehjet kanë kuptim total të qenies pasiqë nuk ka asnjë mundësi gjuhësore e logjike të thuhet « më vuan këmba » ose « më lumturon këmba » derisa për gjendje shpirtërore thuhet « shpirti me vuan nga… » si dhe « vuaj shpirtërisht » … Mandej shprehjet : « jetoj në tmerr », « jetoj në zi », janë dhimbje e përgjithshme që përjetohet si vuajtje në totalitetin e tyre psikofizik dhe andaj, kjo ka një peshë të vecantë në jetën e njeriut.

Vuajtja për dallim nga dhimbja ose pra nga sëmundjet e lokalizuara në trup, është një përjetim shpirtëror në qenien e njeriut. Ajo përbën dhe ndërton egon, është pra vet pjesë e personalitetit dhe përjetohet në brendi si UN e jo si diçka e ardhur të cilën e luftojmë pasiqë është duale me lumturinë e ska të bëjë me rastin e dhimbjeve trupore. Dhimbjen e uar në mënyrë poashtu të drejjet nëpër të cilat kalon njeriu. Vuajtja pra është përjetim intim jetësor i individit dhe nisur nga kjo, duhet mësuar shtjellimi i përjetimeve të tilla shpirtërore dhe kështu zvoglohet humnera dhe krijohet vënd, të them pjellor, për lumturinë. Në rast të kundërt i lirohen krejtësisht jelat dhëmbjes së brëndshme që kalon në ndjenjë e gjendje të përkeqësimit të vazhdueshëm.

Është filozofim i dobët apo më mirë, nuk është filozofi ajo që mund të pretendoj se vuajtja nuk ka zgjidhje. Edhepse ajo jetohet në të tashmen, me ojat që i shien të vijnë në të ardhmen, pësime që do të vijnë një ditë, thashë më lartë, vuajtja jetohet në të tanishmen. Çdo gjë e kaluar, është vetëm një pakicë krejtë a pahetueshme e cila nuk mund të quhet vuajtje por vetëm një kujtesë e hidhët mbi një ngjarje të kaluar. Mirëpo shpesh humbja e një dashurie, një vlere një ideali nuk përjetohet si e kaluar por si e tashme se barra bartet në të tashmen. Pos të kaluarës që rëndon, është e ardhmja që trazon më së shumti sepse parandjenjat sado që dijmë se janë të kapluar shpirtin. Nga këtu dikush vuan më gjatë, më me intenzitet e dhimbje por dalja është gati natyrore e nëse përqëndrohet me forcë në flakrimin e saj jashtë intimes, kohëzgjatje e saj është me të vërtetë shum më e shkurt. Vuajtja pra, sado që të zgjas, ajo është e kufizuar në kohë dhe praaj them se ajo identifikohet me kohën (kohëzgjatjen). Në jetën e përditëshme, shembujt e mbisundimit të vuajtjes janë të numërt në të gjitha shkallët e shoqërisë pa dallim të kushteve materiale e hierarqike. Para se të shkruaj për vuajtjen, kam kontaktuar shum njerëz nga shtresa të ekstremeve gjithëpërfshirëse nëpër metropolat evropiane. Asesi nuk mund të themi se një i pa kulm vuan e tjetri me pasuri të « lakmueshme » është i lumtur. Numri i të vuajturve është plotësisht i barabartë me një dallim të vogël në kohëzgjatje të vuajtjes. Ata që i mendojmë si të lumtur vuajnë më gjatë dhe anasjelltas. Përmenda rastet e njërëzve pa kulm, që flejnë rrugëve, nën ura, nëpër stacione metrosh… Në bisedë me ta, numri më i madh thoin të jenë të lumtur se për çdoherë, gjenin zgjidhje fatlume për të kaluar natën të papenguar nga policë ose edhe nga ndonjë kalimtar. Të lumtur në mëngjez se kanë mundur të kalojnë një natë në kabinë telefonike dhe kështu janë mbrojtur nga lagështia apo nga ngrica. Thonë të jenë të lumtur se ka shum njerëz që ju japin lëmoshë dhe ju bëjnë jetën më të këndshme. Njëri në një kënd të kryeqytetit francez me thosht shëndoshë për të ju larguar tmerrit të quajtur vuajtje. Ajo është pjesë përbërëse e njeriut sikur që janë gëzimi, hidhërimi, hareja, mbërzia, friga dhe guximi që përjetohen në mënyra ciklike. Asnjëra nga këta gjendje shpirtërore nuk është e përjetëshme. Ata, herë pas here ia lëshojnë vendin njëra tjetrës sikur që ndodh edhe me vuajtjen e lumturinë.

Kuptimi dhe interpretimi i vuajtjes

Animi nga dhënia veti të shejtërimit vuajtjes vihet re duke filluar nga rastet më të rënda të saja gjer në ato që në vetvete edhe nuk mund te merren si të tilla pasiqë nuk janë të lidhura reciprokisht e në mënyrë të pashkëputur. Të këthehem rasteve kurr vuajtjen e shofim si kalim drejtë lumturisë së dëshiruar. A nuk thuhet se për të qenë e (i) bukur duhet vuajtur (operacionet estetike, tatuazhet, djersitjet e pafundme gjimnastikore, uria - m nga vuajtja. Nuk ka sëmundje organike e cila është e shkëputur krejtësisht nga mentalja. Këta të dyja formojnë një tërësi e sëmundjet qofshin ata edhe pasojë fatkeqsie (sport, qarkullim rrugor, punë) krijojnë bazë psikologjike që në momentin e arritjes së dëmit fizik. Sëmundjet tjera e kanë pikënisjen në psiqikën njerëzore që më parë, kështuqë ajo është pasqyrim i përjetimeve të brendshme shpirtërore e nga kjo tërhjekim përfundimin se nuk ka sëmundje qindpërqind trupore. Krijimi i një plogshtije shpirtërore që nuk kërkon lumturinë e harenë, ndërton kolltukun ku do të vendosen sëmundjet fizike të cilat nuk vonojnë të dalin në shesh e kjo krijon një rrugë të re drejt rritjes së vuajtjes që çon akoma më larg në depresion psiqik. Një « punë », një angazhim i mirë për veten i bazuar në shpirtëroren (praktimi i besimit, arti, nxënia, meditimi), dhe fiziken (sporti) janë parandalimi më i suksesshëm i burimive të sdjeve dhe në rastin konkret të vuajtjes shpirtërore.Kuptimi dhe ndjenja e vuajtjes

Duke u nisur nga vet jeta për të cilën njeriu nuk ka ndonjë spjegim përse filloi në gjenezën e saj; përse ajo është e pse të jetë e tillë si që është (digresion i shkurtë: spjegimet fetare janë të qarta në trajtimin e kësajë pyetje: Zoti i krijoi të gjitha dhe padyshim se kjo është një e vërtetë e shenjtë) do të thonjim se vet një diçka e tillë është absurdi themelor i pasuruar me ndjenja të cilat nuk mund të jenë më dukuri e quajtur absurd. Vuajtja pra nuk është një dukuri absurde pasiqë njeriu vuan, e kjo ndjenjë është prezente që në momentin kurr jemi kospër një kauzë që asesi nuk mund të konsiderohen si vuajtje. Ata flijuan nga vetja e flijimi për ideale është harmonizim i jetës dhe lumturisë për të arritur vlera të caktuara të shenjta. Përmenda këto të thëna sepse tendencat për ta paraqitur vuajtjen si diçka të shenjtë që çon në lumturi në jetën tjetër, janë të pa thelb dhe studim i pathelluar fare. Kush vuan nëjetë i lumtur në jetën tjetër, është absurd në vete dhe duhet mënjanuar me çdo kusht. Vuajta nënkupton gjendje të rëndë ose të rënduar shpirtërore që pasohet pa dyshim nga gëzime e lumturi dhe kjo është cikël i pafund. Njëriu duhet të mësoj t’i adaptohet ndërrimeve që arrijnë pa ndërpre dhe të kërkoj e të anoj lumturinë. Nëse fitohet xhenneti, ai fitohet me lumturi e gëzime se atëherë aktiviteti pozitif është në kulminacion. Në vuajtje njeriu ka shum pak gjallëri për t’iu dhënë ndihmës së tjetrit,ënies lëmoshë. Në robëri mujnë të tha en. Në këtë degradim, nëse ai zgjat nuk ka jetë të lumtur në amshim se ajo arrihet me punë e jo me shtyrje veten në hall. Duket se qëllimi i numrit më të madh të filozofëve dhe teologëve ishte dhe vazhdon të jetë dhënja kahje vuajtjes me shpresë se kjo ndihmon të kuptohet ajo e me këtë të tejkalohet kjodje. Është akoma një mashtrim një soditje e tillë se edhe poqë kuptohet ë vendos të ndërmarrë masa për dalje nga situata, ai praktikisht nuk vuan më por hulumton gëzimin, lumturinë. I njëjti qëndrim, e njëjta logjikë duhet mbajtur e çfar do lloji qoftë nisma dhe qëndrueshmëria e vuajtjes. Duhet kërkuar të gjendet e kundërta e asaj që prodhon vuajtjen. Projekte të këtilla nuk kërkojnë shum zbulimin e vuajtjes; ata kërkojnë daljen nga ajo duke u kapur për zhdukjen e shprazëtirës me ndihmën e dëshirën për të patur atë që mungon, atë që plotëson një dëshirë.

Kurr flitet për ta kuptuar vuajtjen, çka është vuajtja e sidomos kurr kërkohet të dihet e njihet ajo në kohën që përjetohet, të dihet pseja e saj; do të otë se subjekti mundohet të ik nga kjo gjendje. Të ik, duke lëvruar në të kaluarnë se vjen nga Zoti kurse nutricionisti gjen mungesa ushqimore të tilla ose të këtilla. Sidoqoftë, nga momenti kur kërkohet kuptimi, sqarimi e prejardhja dhe pse-të e pranisë së vuajtjes e posaçërisht shiqimi i vuajtjes drejdrejt, pra shiqimi i vetes që përkthehet me pranimin e vuajtjes si ndjenjë dhe pjesë ciklike e jetës, fillon shkrirja dhe ja nga labnthi i saj.