Fatos Arapi

Atdheu i Poetit (Analizë)
Gjatë viteve shtatëdhjetë Arapi boton ciklin e
poezive mbi Skënderbeun, figura e të cilit është sfidë e përhershme frymëzimi
poetik nëpër shekujt letrarë të shqipes. Që nga De Rada e këndej, krijuesit më
të mëdhenj kombëtarë kanë realizuar kryevepra të frymëzuar nga fryma dhe epoka e
Skënderbeut. Fatos Arapi edhe në këtë rreth tematik vjen i veçantë: cikli i tij
mbi Skënderbeun e sjell shpirtin e kohës së heroit, si shtresim-themel të
poezisë, që mbi të të fokusojë reflekse kohore dhe hapësinore bashkëkohore, të
afërta dhe të gjithëkohshme. Ndjehet sidomos shtresimi ironik aludiv lidhur me
hipokrizinë dhe prapaskenat diplomatike të të mëdhenjve që kurdisen, si dje-sot,
në shpinë të më të vegjëlve...
Nga ky cikël mund të veçojmë vargjet e poezisë
"Ishim ne" ku hasen rrënjët e thella të qenies, të shpirtit dhe të tokës
arbërore para dhe pas Skënderbeut. Duke ligjëruar nga perspektiva e epokës dhe e
figurës së Skënderbeut, poeti do të thotë: ishim ne ata që do të niseshim
përjetësisht nëpër udhët e përgjakura, tragjike të lirisë duke e lënë të hapur
këtë rrugë dhe në të ardhmen.
Në vitin 1991 Fatosi botoi poezinë "Atdheu" që
sjell një imazh e ndjeshmëri lidhur me emocionet patriotike, të pazakonta deri
atëherë në këtë temë. Atdheu shpalohet me ngjyra dramatike, tendosje emozionale
shpërthyese që hedhin dritë në tri dimensionet e kohës: në të kaluarën, të
tanishmen dhe të nesërmen. Në vend që të jetë vetëm dashuri, atdheu është
dhimbje dhe pikëllim. Është kryqi që e mban në shpinë dhe që të mban mbërthyer,
është premtimi që të bëhet posa lind dhe tani ai ka sy të trishtuar, është
dashuri që vdes e dashuri që të çmend, është buka e uritur, është ëndërr, ankth
e shpresë e sfilitur, është varr, varr i hapur... Atdheu në këtë poezi shpaloset
përmes epiteteve me ngarkesë emozionale, lëvizëse zik-zake që përjashtohen dhe
prapë plotësohen mes vetes, duke qëndruar pranë e pranë.Katër katrenat mbyllen
efektshëm në një distik:

Atdheu yt i vogli, i vogli
Ai hyjnori i
pavdekshmi - loti.

Kjo lirikë dashurie e botuar në fillim të
dhjetëvjetshit të fundit të shekullit, është parashenjë e shtresuar thellë në
botën poetike të Arapit që do të shpaloset si spektër i begatë i shpirtit dhe i
filozofisë së tij. Nga ky cikël do të përmendim poezinë e botuar rnë 1999: "Kjo
ndodhte në Madrid", që mund të emërtohet edhe si refleksive meqë bashkëfrymojnë
nuancat e ekzistencës si: jeta-vdekja, shpresa-tragjizmi , malli-pikëllimi,
mishërim pas Dheut - fat i përjetshëm i lindur. Ajo ka 22 vargje të sistemuara
në më shumë njësi. Ideja se mund ta braktiste a të jetë i braktisur nga Atdheu
është trishtuese. Fuqia tërheqëse e vëmendjes e ndjek këmba-këmbës poetin nëpër
botë; ajo është magji e gjithëpushtetshme.
E njëjta ndjenjë dhe i njëjti
zjarr dashurie është dhe te poezia "Duke u nisur për Zyrih". Edhe këtu, emocioni
është ngasje dykahëshe: e afërt-e largët, e ngrohtë-e ftohtë, për të mos thënë,
e adhuruar-e urrejtur.
Ky është Atdheu në poezinë e Fatos Arapit, as vetëm
hyjnori, i adhuruari, as vetëm trishtimi, dhimbja, vrasësi... është fati, është
përcaktimi sovran që nuk të ndërron e as e ndërron dot, që nuk ta falin e as e
fal dot.

Margaritë Moj

... Shoqja ime, moj
me dy sy si nata të mëdhenj, të
zez,
me bukurinë tonë të virgjër
vdekjen po ushqejmë

se kjo tokë
ka ftohtë
mardhi
e ka ngrirë
Dhe ne biem mbi të, porsi bllaca
zjarri,
Futemi nën dhè porsi rrënjë ëndrrash,
Që të vijë pranvera,që të
vijë behari,
Toka përmbi ne e balta të shkrijë,
Ëndrrat të shpërthejnë,
si shpërthen bari.
Dashuria jonë
Me dy sy si nata çuditërisht të
zez,
Nga plumbat armike prerë mes për mes
Dashuri e lindur,
Dashuri e
rritur
Nën qiejt e thyer të varfërisë shqiptare.
Dashuri tragjike
Për
botën e madhe.

Margaritë, moj
Motra ime, moj,
Shoqja ime, moj.


(Këto vargje i kushtohen heroinës së popullit Margarita Tutulani, që së
bashku me të vëllanë u pushkatuan nga pushtuesit fashistë.)