Tė mirat shėndetėsore tė rrushit tė tharė pėrfshijnė pėrmirėsimin nga kapsllėku, anemia, ethet, dobėsia seksuale. Rrushi i thatė gjithashtu ndihmon nė shtimin e peshės, kujdesin ndaj syve, kujdesin ndaj dhėmbėve dhe shėndetit tė eshtrave.
Rrushi i thatė ėshtė i pazėvendėsueshėm, kur bėhet fjalė pėr fruta tė thata. Ato kokrra tė zeza apo ngjyrė ari janė favorit i tė gjithėve e veēanėrisht i fėmijėve. Rrushi i thatė pėrdoret anė e kėnd botės nė kuzhina (veēanėrisht nė dezert), si tonik shėndetėsor e gjithashtu si ushqim pėr alpinistė dhe udhėtarė.
Ato bėhen nga tharja e rrushit (i gjelbėr apo i zi), nė diell apo nė tharės dhe duken si perla ngjyrė ari, tė kafta apo tė zeza. Nė tė vėrtetė, janė perla, kur marrim parasysh vlerat ushqyese dhe tė mirat shėndetėsore tė tyre. Tė shohim veprimin magjik tė tyre.
Kapsllėku: Kur hahet, rrushi fryhet, pasi ka fibra qė gjenden nė tė nė formė tė tharė dhe absorbojnė ujė. Kjo ndihmon nė lehtėsimin e kapsllėkut.
Anemia: Rrushi i tharė pėrmban sasi tė konsiderueshme tė hekurit i cili drejtpėrsėdrejti ndihmon nė shėrimin e anemisė. Gjithashtu pėrmban shumė pėrbėrės tė vitamines B kompleks tė cilėt janė esencialė pėr pėrpunimin e gjakut. Bakri qė gjendet nė to gjithashtu ndihmon nė pėrpunimin e rruazave tė kuqe tė gjakut.
Zjarrmi (ethet) : Phenolic Phytonutrients, qė njihen mirė pėr pėrbėrėsit e tyre si antibiotikė, vrasės tė bakterieve dhe antioksidues, gjenden me bollėk nė rrushin e tharė dhe ndihmojnė nė shėrimin e zjarrmis (etheve) duke luftuar infeksionet bakteriale dhe virale.
Dobėsi Seksuale: Rrushi i tharė ėshtė i njohur pėr stimulimin e epshit dhe nxitjen e ereksionit, kryesisht pėr shkak tė prezencės sė aminoacidit tė quajtur Arginin, i cili ėshtė i dobishėm nė shėrimin e problemeve me ereksion. Nė Indi qė moti ka qenė praktikė e zakonshme, qė nuses dhe dhėndrit ti jepet njė gotė qumėsht i zier me rrush tė tharė dhe me njė majė (sa tė kapin dy gishta) shafran. Rekomandohet qė ata qė vuajnė nga dobėsitė seksuale tė konsumojnė rregullisht rrush tė tharė.
Shėndeti i kockave: Pėrderisa kalciumi, qė ėshtė pėrbėrėsi kryesor i eshtrave, ėshtė prezent nė rrush tė tharė, rrushi i tharė ėshtė pėr kėtė arsye edhe njė burim mė i mirė i bor-it, njė mikro materie ushqyese (materie ushqyese qė kėrkohet nga trupi nė sasi shumė tė vogėl, nė krahasim me materiet e tjera ushqyese), qė ėshtė shumė i domosdoshėm pėr formimin e duhur tė eshtrave dhe absorbimin e kalciumit. Bor ėshtė veēanėrisht i dobishėm nė parandalimin e osteoporozės qė nxitet nga menopauza tek gratė dhe ėshtė shumė i dobishėm pėr eshtrat dhe nyjet.
Kujdesi i Syve: Rrushi i tharė pėrmban polyphenolic phytonutrients tė cilėt kanė pėrbėrės antioksidues qė janė shumė tė mirė pėr shėndetin ocular, pasi mbrojnė sytė nga dėmet e shkaktuara nga radikalet e lira (oksiduesit) sikurse degjenerimi makular, dobėsimi i pamjes nga mosha, katarakti etj. Si shtesė, rrushi i tharė pėrmban sasi tė mira tė vitaminės A, A-Beta Karoten dhe A-Karotenoid, qė tė gjithė janė esencialė pėr shėndet tė mirė pamor.
Shtimi Peshės: Rrushi i tharė, sikurse tė gjitha frutat e tjera tė thara, ėshtė shumė i mirė pėr shtim tė peshės, pasi ėshtė pėrplot me glukozė dhe fruktozė dhe ju dhuron shumė energji. Kėshtu pra, kokrrat e tij formojnė pjesėn ideale tė dietės si tek atletet apo bodibillderėt tė cilėt kanė nevojė pėr shumė energji e gjithashtu edhe tek ata tė cilėt kanė nevojė tė shtojnė peshė, pa akumuluar kolesterol.
Ajo qė u jep njė shtytje edhe mė tė madhe ėshtė prezenca e shumė vitaminave, amino- acideve dhe mineraleve (si selenium, fosfori etj.) tė cilėt ndihmojnė nė absorbimin e materieve tė tjera ushqyese dhe proteinave nė trup.
Shėndeti Dental: Acidi Oleanolic, njėri nga phytochemialet e pranishėm nė rrushin e tharė, luan njė rol tė rėndėsishėm nė mbrojtjen e dhėmbėve kundėr prishjes, kaviteteve, copėtimit (spirimit) tė dhėmbėve etj. Me efekt parandalon zhvillimin e Streptococcus Mutans dhe Porphyromonas Gingivalis, tė dy kėto specie tė bakterieve tė cilėt janė pėrgjegjės pėr kavitetet dhe problemet e tjera dentale.
Veē kėsaj, rrushi i tharė ėshtė shumė i pasur me kalcium i cili ėshtė shumė i dobishėm pėr shėndetin dental, pasi parandalon thyerjen apo spirimin e dhėmbėve dhe smaltit dhe i bėn ata mė tė fortė. Njė gjė tjetėr interesante rreth rrushit tė tharė ėshtė se sa mė gjatė ju mbeten nė dhėmbė, aq mė mirė pasi, kėshtu mundėson kontakt mė tė gjatė tė Acidit Oleanolic me dhėmbėt duke parandaluar zhvillimin e baktereve. Veē atyre qė thamė mė lart, bor-i prezent nė rrushin e tharė luan njė rol shumė tė rėndėsishėm nė kontrollimin e zhvillimit tė mikrobeve nė gojė e gjithashtu ndihmon shėndetin e eshtrave dhe dhėmbėve. / gazeta ballkan/