Shteti
Pikėt
Titulli Preferuar
nga Moza 24/6/2009, 19:22CDUHET TE DINI ME SHUME PER PSIKOLOGJINE DHE PSIKOANALIZEN
Ē'eshte psikologjia?
Drejtimi shkencor ne studimin e sjelljes eshte nje karakteristike e rendesishme e psikologjise.Psikologjia eshte shkenca e sjelljes dhe e kognicionit.Sjellja pergjithsisht perkufizohet si diēka qe ju beni,veēanerisht nese kjo mund te vezhgohet prej te tjereve.
Psikologet theksojne studimin e sjelljes sepse ajo mund te vezhgohet dhe te regjistrohet.Shume sjellje si psh:te ngrenit,te biseduarit,te shkruarit,te vrapuarit ose te perleshurit jane lehtesisht te vezhgueshme.Kognicioni perfishin proceset mendore si psh:te menduarit,te enderruarit,kujtesen ose zgjidhjen e problemeve.Pra psikologjia eshte nje disipline magjepese qe prek ēdo aspkt te jetes sone.
Qellimet e psikologjise?
Synimi final i psikologeve eshte te kuptojne sjelljen dhe te ndihmojne njerezit.Psikologjia synon te kuptoje sjelljen permes plotesimit te kater qellimeve baze:te pershkrimit,parashikimit,kontrollit dhe shpjegimit te sjelljes.Psh: nje aktivitet social familjar eshte te ngrenit darke bashke me familjen.Ky ritual i zakonshem ngre shume pyetje me interes per psikologun psh:Ē'fare i motivon njerzezit per te ngrene?,njeriu ha me shpejt kur eshte duke ngrene me te tjeret apo kur ha vetem? Si ti inkuadrojne prinderit femijet qe te hane ne menyren e duhur? A do te jene me te sjellshem njerezit nese do te kene me teper kohe per te ngrene?
PSIKOANALIZA
Nje mjek i ri austriak i quajtur Sigmund Freud filloi te perdorte hipnozen si nje metode per trajtuar njerezit me probleme emocinale.Freud zbuloi se njerezit e hipnotizuar ishin te afte te kujtonin ndjenjat e fshehta per njerezit e tjere,veqenarisht ndjenjat seksuale dhe te armiqesise ndaj prinderve te tyre.Kjo e qoi ate ne formulimin e teorise se tij psikoanalitike,e cila perqendrohet ne motivacionin e pavetedijshem qe shprehet shpesh ne enderra ose ne ato situata kur njeriu aksidentalisht thote diqka qe s'do ta thote.
Sistemi Nervor Qendror
Perfytyroni se jeni ne klase duke u perpjekur te perqendroni vemendjen ne nje diskutim.Ju kujtoni se sa e kendeshme ishte te shkoje dikund tjeter.Papritur kur degjoni emrin tuaj te permendet ne klase,ju e largoni menjehere vemendjen prej ketij kujtimi! Sistemi yne nervor eshte i ndare ne dy pjese: sistemin nervor periferik,i cili i merr mesazhet nga organet e shqisave dhe i percjell ato te muskujt dhe gjendrat,si dhe sistemin nervor qenderor,i cili interpreton dhe ruan mesazhet qe vijn prej organeve dhe shqisave,vendos se cfar sjelljesh te frenoje dhe dergon mesazhet e duhura per te reaguar te muskujt dhe gjendrat.
Ju jeni ne gjendje te rrini ulur ne klase ne saje te asaj pjese te trurit te quajtur truri i vogel.Ju kujtoni nje ndodhi te kendeshme nga e kaluara sepse ai kujtim eshte ruajtur ne korteksin cerebral te trurit tuaj.Ju jeni ne gjendje te mendoni per ndodhit e se ardhme po ne saje te korteksit.Ju jeni ne gjendje te kuptoni ate qe shkruan diku,sepse lobi oksipital (prapa koke) i trurit tuaj analizon informacionin pamor.Ju mund ti kerkonit dikujt qe te shoqerohej me ju ne saje te nje pjese te trurit tuaj te quajtur hipotalamus,i cili kontrollon motivacionin.....
Trashigimia dhe gjenetika e sjelljes
Trashigimia eshte kapaciteti natyror i individeve per te zhvilluar karakteristikat e paraardhesve te tyre.Studimi i trashigimise quhet gjenetike.
Gjeni eshte njesia baze e trashigimise.Genet jane te vendosura gjate kromosomeve,te cilat jane trupa te holle qe ndodhen ne berthamen e qelizes.Qelizat njerezore kane 46 kromosome,22 cifte autosomesh dhe nje cift te kromosomeve te seksit.Numri i plote i geneve te nje individi quhet genotip.Ai bashkevepron me mjedisin per te formuar fenotipin,karakteristikat e vezhgueshme te nje individi.
Gjenetika e sjelljes studion se si trashigimia ndikon mbi sjelljen ne menyre indirekte,permes reaksioneve biokimike qe shpien ne funksionimin e muskujve,gjendrave endokrine,nervave dhe organeve te shqisave.Sjellja eshte rezulltat i bashkeveprimit te trashigimise dhe mjedisit.
Zhvillimi perfshin ndryshimet ne karakteristikat fizike,kognitive,sociale dhe te personalitetit te nje individi qe ndoshin gjate kohes.Zhvillimi fizik perfshin ndryshimet ne tiparet trupore dhe proceset fiziologjike.Zhvillimi social dhe i personalitetit perfshin ndryshimet qe ndodhin tek personaliteti,funksionimi social dhe emocionet.
Foshnjeria perfshin 2 vitet e para te jetes.Shqisat e femijeve jane shume te zhvilluara.Brenda pak ditesh,pas lindjes femija degjon normalisht.Foshnjat mund te dallojne shije dhe aroma te ndryshme.
Temperamentet,ose menyrat e reagimit ndaj mjedisit per rreth mund te fillojne te shfaqen ne ditet e para te jetes dhe ndikojne ne sjelljen e mevonshme.Diferencat e roleve gjinore (te qenurit mashkull dhe femer) shfaqen gjithashtu heret ne jete.Identiteti gjinor zhvillohet nen ndikimin e eksperiencave te hershme me prindet.Zakonishte ne moshen 18 muaj,foshnja ndeshet me kerkesat sociale qe behen nga njerezit e tjere.
Femijeria eshte periudha qe perfshin moshen mes 2 dhe 11 vjeq.Rreth moshes 4 vjeq femijet fillojne te influencohen nga moshataret e tyre,shkolla dhe mas media.Shoqeria fillon te formohet kur femijet jane rreth 3 4 vjeq.
Adoleshenca eshte periudha e zhvillimit mes fillimit te pubertetit,rreth moshes 18 gjer 21 vjeq.Si djemte ashtu edhe vajzat perjetojne nje rritje te vrullshme gjate kesaj periudhe.Nje synim themelor ne moshen e adoleshences eshte zhvillimi i identitetit personal.Prinderit dhe adoleshentet duhet te mesojne qe te perballojne probleme qe lidhen me komunikimin,autonomine dhe autoritetit.Trupi i njeriut eshte ne kulmin e tij fizik gjate moshes se rritur te hershme.
Plakja fizike behet e dukshme gjate moshes se rritur te mesme.Me ne fund,stadi i fundit i jetes eshte procesi i te vdekurit.
Stadet e te qenurit prind
Burri dhe gruaja behen baba dhe nene ne kohen e lindjes se femijes se tyre te pare.Ky eshte edhe fillimi i stadit te pare stadi i imazhit prinderor,gjate te cilit babai dhe nena formojne imazhet per veten e tyre si prind.Ata kane nje deshire qe te jene te perkryer,por shpesh perjetojne kerkesa te forta te cilat nuk i kane pritur.
Stadi i te ushqyerit perfshijne foshnjerine dhe percaktohet mardheniet midis bashkeshorteve,foshnjes dhe njerezve te tjere.
Stadi i autoritetit mes moshes 2 dhe 4 vjec,te rriturit ndeshen me probleme qe kane te bejne me eikasitetine tyre si prind.Femija i vogel eshte duke filluar te fitoje pavaresi dhe prindi duhet qe te angazhohet me shume.Shpesh lind nje femije i dyte dhe kjo gje e shton stresin e familjes.
Stadi integrativ shtrihet prej moshes parashkollore deri ne moshen e mesme.Ketu femijet behen me te pavarur dhe fitojne shprehi sociale,prinderve u kerkohet qe te vendosin autoritetin e tyre mbi ta.
Stadi i adoleshences se pavarur eshte koha kur adoleshentet perpiqen forte per te arritur identitetin,pergjegjesine dhe pjekurin e tyre.Prinderit duhet qe ti mbeshtesin adoleshentet duke ruajtur nderkohe autoritetin dhe pergjegjesine e tyre.
Stadi i largimit perfshine kohen kur adoleshentet largohet nga shtepia.Ne kete kohe prinderit vlersojne sjelljen e tyre te shkuar dhe pergaditen per mardheniet me pasardhesit e tyre.
Kur prinderit jane te qarte per qellimet dhe mund ti realizojne ato,do te jene te lumtur dhe te knaqur.Ne qofte se jo,ata do te jene te frustuar,te stresuar dhe te depresuar.
Ritmet biologjike
Njerezit funksionojne sipas nje shumellojshmerie ciklesh kohore.Kemi stine te vitit,dite te javes ose ore te dites,te cilat ndikojne ndieshem ne mjedisin tone te jashtem.Nje ritem interesant biologjike eshte cikli ditor.Trupi yne duket se eshte i programuar gjenetikisht per te funksionuar ne nje cikel afersisht 24 oresh.Shumica e njerezve kane nje forme kulmore ne nje kohe te caktuar te dites.Disa njerez funksionojne me mire ne mengjes,ndersa te tjeret e kane kulmin ne mesdite apo ne mbremje.
Nderkohe qe ka ndryshime te medha nga njeri individ te tjetri.Ne rast se ritmi yne normal c'rregullohet,jemi te prirur qe te shqetesohemi.....psh: shume njerez e kane te veshtire qe te pershtaten ne oraret e punes ne nderrimin e dyte.Edhe cikle te tjera ndikojne ne sjelljen tone.Ciklet menstruale te grave mund te ndikojne te humori i tyre.Dhe ndoshta te gjithe ne kemi cikle te tjera qe nuk kuptohen plotesisht.Te kuptuarit e ritmeve biologjike te nje individi mund te ndihmojne psikologet qe te kuptojne ne menyre me te plote sjelljen njerezore
Gjumi dhe ndergjegja
Ndergjegja eshte perpunimi i ndijimeve,mendimeve dhe ndjenjave tona ne nivele te ndryshme te vetedijes.Teorite e hershme per enderrimet sugjeronin se enderrat jane vendi ku banojne konfliktet tona te pandergjegjshme.Teori te sotme sugjerojne se enderrat jane shtrirje te perjetimeve tona te perditshme,insomnia eshte paaftesia per te fjetur.
Drogat psikoaktive
Shkaktojne ndryshime te sjelljes dhe te njohjes ndermjet ndryshimit te vetedijes se ndergjegjeshme.Varesia psikologjike ndodh kur nje person e deshiron fort drogen.Ne varesin fizike,trupi i perdoruesit te rregullt behet i varur biokimikisht ndaj droges.Drogat psikoakive permbledhin:
depresantet jane droga qe kane nje efekt qetesues
opiatet jane droga,efekti i te cilave ne organizem eshte i ngjashem me ate te morfines
stimuluesit jane droga qe shtojne veprimtarine e sistemit nervor qendror dhe prodhojne syhapsi dhe eufori
drogat psikodelikate e nxisin sistemin nervor,duke prodhuar jo vete nje ndryshim ne ndjenjat emocionale,por edhe ne perceptimet e botes se jashtme nga perdoruesi
Kujtesa dhe harresa njerezore
Kujtesa ka te beje me kodimin dhe depozitimin e informacionit te mesuar ne menyre qe ai te riprodhohet dhe perdoret me vone.Kodimi eshte procesi i vendosjes se informacionit ne sistemin e kujteses,ndersa depozitimi eshte procesi qe e ruan informacionin ne sistemin e kujteses me kalimin e kohes.Riprodhimi eshte procesi i nxerrjes se informacionit nga sistemi i kujteses.
Harresa eshte humbja e dukshme e kujteses.Ka shume teknika qe mund te perdoren per te permisuar kujtesen,duke perfshire ketu aktivitetin paraprak te shperndare,tejmesimin,perseritjen etj.Nga ana anatomo fiziologjike kujtesa e ka bazen ne disa zona te trurit,duke perfshire dhe HIPOKAMPUSIN dhe TALAMUSIN.
Ē'eshte psikologjia?
Drejtimi shkencor ne studimin e sjelljes eshte nje karakteristike e rendesishme e psikologjise.Psikologjia eshte shkenca e sjelljes dhe e kognicionit.Sjellja pergjithsisht perkufizohet si diēka qe ju beni,veēanerisht nese kjo mund te vezhgohet prej te tjereve.
Psikologet theksojne studimin e sjelljes sepse ajo mund te vezhgohet dhe te regjistrohet.Shume sjellje si psh:te ngrenit,te biseduarit,te shkruarit,te vrapuarit ose te perleshurit jane lehtesisht te vezhgueshme.Kognicioni perfishin proceset mendore si psh:te menduarit,te enderruarit,kujtesen ose zgjidhjen e problemeve.Pra psikologjia eshte nje disipline magjepese qe prek ēdo aspkt te jetes sone.
Qellimet e psikologjise?
Synimi final i psikologeve eshte te kuptojne sjelljen dhe te ndihmojne njerezit.Psikologjia synon te kuptoje sjelljen permes plotesimit te kater qellimeve baze:te pershkrimit,parashikimit,kontrollit dhe shpjegimit te sjelljes.Psh: nje aktivitet social familjar eshte te ngrenit darke bashke me familjen.Ky ritual i zakonshem ngre shume pyetje me interes per psikologun psh:Ē'fare i motivon njerzezit per te ngrene?,njeriu ha me shpejt kur eshte duke ngrene me te tjeret apo kur ha vetem? Si ti inkuadrojne prinderit femijet qe te hane ne menyren e duhur? A do te jene me te sjellshem njerezit nese do te kene me teper kohe per te ngrene?
PSIKOANALIZA
Nje mjek i ri austriak i quajtur Sigmund Freud filloi te perdorte hipnozen si nje metode per trajtuar njerezit me probleme emocinale.Freud zbuloi se njerezit e hipnotizuar ishin te afte te kujtonin ndjenjat e fshehta per njerezit e tjere,veqenarisht ndjenjat seksuale dhe te armiqesise ndaj prinderve te tyre.Kjo e qoi ate ne formulimin e teorise se tij psikoanalitike,e cila perqendrohet ne motivacionin e pavetedijshem qe shprehet shpesh ne enderra ose ne ato situata kur njeriu aksidentalisht thote diqka qe s'do ta thote.
Sistemi Nervor Qendror
Perfytyroni se jeni ne klase duke u perpjekur te perqendroni vemendjen ne nje diskutim.Ju kujtoni se sa e kendeshme ishte te shkoje dikund tjeter.Papritur kur degjoni emrin tuaj te permendet ne klase,ju e largoni menjehere vemendjen prej ketij kujtimi! Sistemi yne nervor eshte i ndare ne dy pjese: sistemin nervor periferik,i cili i merr mesazhet nga organet e shqisave dhe i percjell ato te muskujt dhe gjendrat,si dhe sistemin nervor qenderor,i cili interpreton dhe ruan mesazhet qe vijn prej organeve dhe shqisave,vendos se cfar sjelljesh te frenoje dhe dergon mesazhet e duhura per te reaguar te muskujt dhe gjendrat.
Ju jeni ne gjendje te rrini ulur ne klase ne saje te asaj pjese te trurit te quajtur truri i vogel.Ju kujtoni nje ndodhi te kendeshme nga e kaluara sepse ai kujtim eshte ruajtur ne korteksin cerebral te trurit tuaj.Ju jeni ne gjendje te mendoni per ndodhit e se ardhme po ne saje te korteksit.Ju jeni ne gjendje te kuptoni ate qe shkruan diku,sepse lobi oksipital (prapa koke) i trurit tuaj analizon informacionin pamor.Ju mund ti kerkonit dikujt qe te shoqerohej me ju ne saje te nje pjese te trurit tuaj te quajtur hipotalamus,i cili kontrollon motivacionin.....
Trashigimia dhe gjenetika e sjelljes
Trashigimia eshte kapaciteti natyror i individeve per te zhvilluar karakteristikat e paraardhesve te tyre.Studimi i trashigimise quhet gjenetike.
Gjeni eshte njesia baze e trashigimise.Genet jane te vendosura gjate kromosomeve,te cilat jane trupa te holle qe ndodhen ne berthamen e qelizes.Qelizat njerezore kane 46 kromosome,22 cifte autosomesh dhe nje cift te kromosomeve te seksit.Numri i plote i geneve te nje individi quhet genotip.Ai bashkevepron me mjedisin per te formuar fenotipin,karakteristikat e vezhgueshme te nje individi.
Gjenetika e sjelljes studion se si trashigimia ndikon mbi sjelljen ne menyre indirekte,permes reaksioneve biokimike qe shpien ne funksionimin e muskujve,gjendrave endokrine,nervave dhe organeve te shqisave.Sjellja eshte rezulltat i bashkeveprimit te trashigimise dhe mjedisit.
Zhvillimi perfshin ndryshimet ne karakteristikat fizike,kognitive,sociale dhe te personalitetit te nje individi qe ndoshin gjate kohes.Zhvillimi fizik perfshin ndryshimet ne tiparet trupore dhe proceset fiziologjike.Zhvillimi social dhe i personalitetit perfshin ndryshimet qe ndodhin tek personaliteti,funksionimi social dhe emocionet.
Foshnjeria perfshin 2 vitet e para te jetes.Shqisat e femijeve jane shume te zhvilluara.Brenda pak ditesh,pas lindjes femija degjon normalisht.Foshnjat mund te dallojne shije dhe aroma te ndryshme.
Temperamentet,ose menyrat e reagimit ndaj mjedisit per rreth mund te fillojne te shfaqen ne ditet e para te jetes dhe ndikojne ne sjelljen e mevonshme.Diferencat e roleve gjinore (te qenurit mashkull dhe femer) shfaqen gjithashtu heret ne jete.Identiteti gjinor zhvillohet nen ndikimin e eksperiencave te hershme me prindet.Zakonishte ne moshen 18 muaj,foshnja ndeshet me kerkesat sociale qe behen nga njerezit e tjere.
Femijeria eshte periudha qe perfshin moshen mes 2 dhe 11 vjeq.Rreth moshes 4 vjeq femijet fillojne te influencohen nga moshataret e tyre,shkolla dhe mas media.Shoqeria fillon te formohet kur femijet jane rreth 3 4 vjeq.
Adoleshenca eshte periudha e zhvillimit mes fillimit te pubertetit,rreth moshes 18 gjer 21 vjeq.Si djemte ashtu edhe vajzat perjetojne nje rritje te vrullshme gjate kesaj periudhe.Nje synim themelor ne moshen e adoleshences eshte zhvillimi i identitetit personal.Prinderit dhe adoleshentet duhet te mesojne qe te perballojne probleme qe lidhen me komunikimin,autonomine dhe autoritetit.Trupi i njeriut eshte ne kulmin e tij fizik gjate moshes se rritur te hershme.
Plakja fizike behet e dukshme gjate moshes se rritur te mesme.Me ne fund,stadi i fundit i jetes eshte procesi i te vdekurit.
Stadet e te qenurit prind
Burri dhe gruaja behen baba dhe nene ne kohen e lindjes se femijes se tyre te pare.Ky eshte edhe fillimi i stadit te pare stadi i imazhit prinderor,gjate te cilit babai dhe nena formojne imazhet per veten e tyre si prind.Ata kane nje deshire qe te jene te perkryer,por shpesh perjetojne kerkesa te forta te cilat nuk i kane pritur.
Stadi i te ushqyerit perfshijne foshnjerine dhe percaktohet mardheniet midis bashkeshorteve,foshnjes dhe njerezve te tjere.
Stadi i autoritetit mes moshes 2 dhe 4 vjec,te rriturit ndeshen me probleme qe kane te bejne me eikasitetine tyre si prind.Femija i vogel eshte duke filluar te fitoje pavaresi dhe prindi duhet qe te angazhohet me shume.Shpesh lind nje femije i dyte dhe kjo gje e shton stresin e familjes.
Stadi integrativ shtrihet prej moshes parashkollore deri ne moshen e mesme.Ketu femijet behen me te pavarur dhe fitojne shprehi sociale,prinderve u kerkohet qe te vendosin autoritetin e tyre mbi ta.
Stadi i adoleshences se pavarur eshte koha kur adoleshentet perpiqen forte per te arritur identitetin,pergjegjesine dhe pjekurin e tyre.Prinderit duhet qe ti mbeshtesin adoleshentet duke ruajtur nderkohe autoritetin dhe pergjegjesine e tyre.
Stadi i largimit perfshine kohen kur adoleshentet largohet nga shtepia.Ne kete kohe prinderit vlersojne sjelljen e tyre te shkuar dhe pergaditen per mardheniet me pasardhesit e tyre.
Kur prinderit jane te qarte per qellimet dhe mund ti realizojne ato,do te jene te lumtur dhe te knaqur.Ne qofte se jo,ata do te jene te frustuar,te stresuar dhe te depresuar.
Ritmet biologjike
Njerezit funksionojne sipas nje shumellojshmerie ciklesh kohore.Kemi stine te vitit,dite te javes ose ore te dites,te cilat ndikojne ndieshem ne mjedisin tone te jashtem.Nje ritem interesant biologjike eshte cikli ditor.Trupi yne duket se eshte i programuar gjenetikisht per te funksionuar ne nje cikel afersisht 24 oresh.Shumica e njerezve kane nje forme kulmore ne nje kohe te caktuar te dites.Disa njerez funksionojne me mire ne mengjes,ndersa te tjeret e kane kulmin ne mesdite apo ne mbremje.
Nderkohe qe ka ndryshime te medha nga njeri individ te tjetri.Ne rast se ritmi yne normal c'rregullohet,jemi te prirur qe te shqetesohemi.....psh: shume njerez e kane te veshtire qe te pershtaten ne oraret e punes ne nderrimin e dyte.Edhe cikle te tjera ndikojne ne sjelljen tone.Ciklet menstruale te grave mund te ndikojne te humori i tyre.Dhe ndoshta te gjithe ne kemi cikle te tjera qe nuk kuptohen plotesisht.Te kuptuarit e ritmeve biologjike te nje individi mund te ndihmojne psikologet qe te kuptojne ne menyre me te plote sjelljen njerezore
Gjumi dhe ndergjegja
Ndergjegja eshte perpunimi i ndijimeve,mendimeve dhe ndjenjave tona ne nivele te ndryshme te vetedijes.Teorite e hershme per enderrimet sugjeronin se enderrat jane vendi ku banojne konfliktet tona te pandergjegjshme.Teori te sotme sugjerojne se enderrat jane shtrirje te perjetimeve tona te perditshme,insomnia eshte paaftesia per te fjetur.
Drogat psikoaktive
Shkaktojne ndryshime te sjelljes dhe te njohjes ndermjet ndryshimit te vetedijes se ndergjegjeshme.Varesia psikologjike ndodh kur nje person e deshiron fort drogen.Ne varesin fizike,trupi i perdoruesit te rregullt behet i varur biokimikisht ndaj droges.Drogat psikoakive permbledhin:
depresantet jane droga qe kane nje efekt qetesues
opiatet jane droga,efekti i te cilave ne organizem eshte i ngjashem me ate te morfines
stimuluesit jane droga qe shtojne veprimtarine e sistemit nervor qendror dhe prodhojne syhapsi dhe eufori
drogat psikodelikate e nxisin sistemin nervor,duke prodhuar jo vete nje ndryshim ne ndjenjat emocionale,por edhe ne perceptimet e botes se jashtme nga perdoruesi
Kujtesa dhe harresa njerezore
Kujtesa ka te beje me kodimin dhe depozitimin e informacionit te mesuar ne menyre qe ai te riprodhohet dhe perdoret me vone.Kodimi eshte procesi i vendosjes se informacionit ne sistemin e kujteses,ndersa depozitimi eshte procesi qe e ruan informacionin ne sistemin e kujteses me kalimin e kohes.Riprodhimi eshte procesi i nxerrjes se informacionit nga sistemi i kujteses.
Harresa eshte humbja e dukshme e kujteses.Ka shume teknika qe mund te perdoren per te permisuar kujtesen,duke perfshire ketu aktivitetin paraprak te shperndare,tejmesimin,perseritjen etj.Nga ana anatomo fiziologjike kujtesa e ka bazen ne disa zona te trurit,duke perfshire dhe HIPOKAMPUSIN dhe TALAMUSIN.
