Ushqimi ėshtė karburanti ynė i cili na jep energji dhe vitalitet, ose nė rastin kur zgjedhim llojin e gabuar tė forcave lėvizėse tė jetės, ushqimi na ngadalėson dhe na bėn mė tė vjetėr dhe tė lodhur. Kemi ndarė 5 ushqimet e tilla, te cilat i nevojiten menusė suaj, por nė sasi tė moderuara , qė ndikimi i tyre negativ tė jetė minimum.
Sheqeri i bardhe
Truri juaj ushqehet me glukozė. Megjithatė, pėr dallim nga tė gjitha organet tjera, ai nuk ka mundėsi tė ruajė rezerva sado qė fiton, ēdo gjė do tė shkojė nė qarkullim tė gjakut. Prandaj pija e ėmbėl ėshtė si injeksion glukoze pėr trurin tuaj. Fitoni sulm momental, i cili zhduket menjėherė dhe truri vjen nė krizė. Ndiheni tė dobėt, iu dhemb koka, dhe nuk mund tė perqendroheni.
Shumė studime kanė vėrtetuar qė konsumimi i tepruar i sheqerit shkurton jetėn, dhe e quajnė vrasės tė bardhė. Nga tė gjitha ushqimet, ai mė sė shumti shpejton plakjen. Kaloni nė drithėra integrale, pemė dhe perime nė karbohidratet qė lirohen ngadalė tė cilat janė shumė mė tė pranueshme se sheqeri i rafinuar. Eshte shume i demshem edhe per lekuren pasi ka aftesi ti ngjitet kolagenit duke shkaterruar qelizat e saj.
Kripa
Natriumi dhe klori dy pėrbėrės tė kripės janė minerale tė rėndėsishme qė mbajnė sistemin muskulor dhe nervor. Ajo ėshtė mėlmesė e thjeshtė e ushqimit dhe ėshtė e pranishme nė ushqimet e pėrpunuar: perimet e konservuar, djathė, produktet e mishit tė thatė dhe supa. Nėse e pėrdorim nė sasi tė tepruara, ėshtė e dėmshme pėr rininė tonė sepse nė sasi tė mėdha shpejton plakjen. Prandaj nuk rekomandohet tė konsumohen mė
shumė se 3 gramė kripė nė ditė. Njesoj si sheqeri eshte shume i demshem edhe per lekuren pasi ka aftesi ti ngjitet kolagenit duke shkaterruar qelizat e saj.
Qumėshti i lopės
Edhe pse qumėshti i lopės ėshtė i pasur me kalcium, vitamina dhe proteina, ai po ashtu aktivizon katėr procese tė plakjes ngadalėson tretjen (shkakton fryrjen, kapsllėk ose diarre), inflamacionet (nyjat e ngurta), mosbalancim hormonal (i cili ndikon nė nivelin e sheqerit nė gjak dhe nivelin e estrogjenit) dhe formimin e acidit. Duhet tė bėni kujdes edhe nė derivatet qumėshtore (kazein dhe laktozė) nė bukė, ėmbėlsira, biskota, ushqimet e pėrpunuara tė mishit dhe gjerat e njelmėta. Filloni tė pini qumėsht tė dhisė apo tė deles sepse ėshtė mė i pasur me vitamina dhe minerale dhe tė konsumoni djathė feta ose mozzarela, ose qumesht bajamesh i cili eshte me i miri bote pasi ka 0 yndyre dhe shume Vlera ushqyese. Kalciumin e nevojshėm konsumojeni nga perimet me gjethe tė gjelbra, frutat arrore, farat dhe drithėrat.
Mishi
Proteinat nga mishi janė tė nevojshme pėr ndėrtimin e muskujve, ligamenteve dhe lėkurės, por ky ushqim aktivizon tė gjithė pesė proceset e plakjes. Ėshtė i pasur me yndyrat e ngopura dhe ėshtė shumė kalorik. Mishi i pėrpunuar ka nivel tė lartė tė materieve kancerogjene, sepse fėrgimi shkakton ndryshime nė ADN-nė, shfaqjen e radikaleve tė lira dhe ēon deri te stresi oksidativ. Nė menunė tuaj le tė gjendet mė shpesh peshku, i cili ėshtė burim i mirė proteinash. Burimet tjera tė dėshirueshme tė proteinave janė vezėt, drithėrat, bimėt bishtajore, fruta arrore dhe farat. Nėse hani mish, shmangeni nė variant tė fėrguar, si dhe proshutėn, suxhukun dhe hamburgerėt.
Yndyrat e kėqija (yndyrnat e perpunuara)
Ēdo qelizė nė trupin tonė ka shtresėn mbrojtėse tė yndyrave dhe proteinave. Nėse ajo shtresė e jashtme pėrbėhet nga yndyrat e mira Natyrale, kjo mund ti ndihmojė qelizat pėr tė absorbuar materiet ushqyese dhe ujin. Megjithatė, nėse fjala ėshtė pėr shtresėn e cila nuk ėshtė e lėngshme, pėr shkak tė ngrėnit me sasi tė madhe tė yndyrave tė kėqija, ai proēes ėshtė i dobėsuar. Konsiderohet qė ėshtė shkaktar pėr shumė simptoma tė plakjes, duke pėrfshirė rėnien e cilesise sė lėkurės, inflamacionet, alergjitė. Ndėr yndyrat mė tė kėqija janė trans-yndyrat tė cilat mund tė gjenden nė ushqimin e pėrpunuar industrialisht, siē janė ėmbėlsirat, ushqimi i shpejtė (fast-food), akullorja, dhe vajrat pėr skuqje.
Konsumoni yndyra nga produktet e papėrpunuara, peshkun e kaltėr, avokado, produktet e dhisė dhe deles, sojė, arra dhe bajame. Mos harroni vajin e kokosit, edhe pse ėshtė shumė kalorik, ėshtė i shėndetshėm dhe madje ndihmon tė dobėsimi. /Keshilla/