nga Vizitor 23/3/2010, 09:51
Kerkimi i lumturise eshte po aq i vjeter sa njerezimi. Poete, filozofe dhe teologe kane vare mendjen prej shekujsh per te percaktuar cfare eshte lumturia. Tani shkenca eshte perqendruar ne te dhe eshte duke kerkuar pergjigje per pyetjet: Cfare eshte lumturia? A matet ajo? A eshte dicka e mesueshme aftesia per te qene i lumtur?
Studimet moderne nuk e percaktojne lumturine si nje cast euforik qe kalon shpejt. Per to lumturia eshte me shume nje jete e mbushur. Dhe kjo nuk eshte ceshtje talenti. Strategji si meditimi, mirenjohje per ate cka ke arritur, te mesosh te falesh, te vendosesh synime te arritshme, marrja e jetes me optimizem, te gjitha keto mesohen dhe kontribuojne ne te ndjerin i lumtur.
Studime sistematike per gjendje shpirterore pozitive jane duke u bere prej dhjete vitesh. Kjo e ashtuquajtur psikologji pozitive ka shenuar nje moment kthese. Sepse tradicionalisht psikologet merren me anet e pakendshme te jetes, si neuroza, frika dhe depresioni. Mihaly Csikszentmihalyi, i cili ka nxjerre koncepton "flow", te perfshirjes totale ne nje aktivitet, shpjegon pse eshte popullore psikologjia pozitive: "Ekziston nje lloj urie, nevoje per t'u marre me anet e bukura te jetes. Jo vetem diskutim gjithe kohen se si sherohen neurozat, se si menjanohen burnout ose se si ulet stresi. Keto gjera jane pa dyshim te rendesishme. Por ato nuk i japin njeriut ndjenjen se jeta eshte e rendesishme".
Shume studime per lumturine botohen ne "Journal of Happiness Studies". Kjo reviste botohet nga "World Database of Happiness". Kjo eshte nje banke te dhenash mbi lumturine i cili ndodhet ne Institutin e sociologjise ne Universitetin Erasmus ne Roterdam. Ruut Veenhoven e krijoi ate ne vitin 1990. Ai shpjegon reaksionet ne Universitetin Erasmus: "Koleget ishin skeptike, por ketu kushdo mund te beje cfare te doje. Vetem se nuk merr ndihme financiare, por kohen mund ta shfrytezosh ne ate menyre qe te thuash se keshtu eshte mire. Kurse tani ata thone se, po vertet qe ka dicka ne kete mes".
"Si e gjeta lumturine"
Tal Ben-Shahar ka studiuar Filozofi dhe u specializua ne kerkimin e lumturise. Me kete ai jo vetem qe lumturoi veten e vet, por edhe shume nga studentet e tij. Leksionet e tij jane me te preferuarat ne Harvard. "Heren e pare qe mbajta leksione erdhen vetem tete studente. Dy u larguan, pra ne fund mbeten vetem gjashte. Vitin tjeter erdhen papritur 300 studente. Dhe ne vitin e trete 900 te tjere. Leksionet u bene shume te preferuara sepse studentet i tregonin shokeve se ata e gjeten lumturine", pohon Shahar.
Ai tregon dhe si e gjeti rrugen drejt lumturise. Fillimisht pranon se ajo cka perfundoi ne sallen e leksionit ne Universitetin e Harvardit, filloi me shume stres ne nje gare tenisi. "Une mendoja se nese do e fitoja garen ose kampionatin atehere do te isha i lumtur. Sa here qe fitoja, vertet qe lumturohesha. Por kjo nuk zgjaste me shume se dy dite, ose nje jave. Pastaj bija serish ne lojen e meparshme midis lumturise dhe trishtimit. Ne fund m'u be e qarte se dicka qe vjen nga jashte ose nuk ndikon fare ose te lumturon perkohesisht".
Ku gjenden me te lumturit e botes
Banka e te dhenave te lumturise eshte nje arkiv per te dhena empirike. Ketu gjenden edhe krahasimet midis vendeve te ndryshme. Por ne cilin vend te botes jetojne njerezit me te lumtur? Vendi i pare eshte Danimarka, e pasuar nga Austria dhe Zvicra. Disa rezultate studiuesi Ruut Veenhoven nuk mund t'i shpjegoje, per shembull qe femijet i demton lumturia individuale. Ose qe per shembull disa ndikime te ndjenja e lumturise nuk mund te maten. "Kualiteti i kultures ne nje vend. Ka vende qe zoterojne artin e te jetuarit, per shembull dicka si ajo e amerikano latineve. Kualiteti i poezise, letersise, kjo nuk mund te matet me shifra prandaj nuk mund te llogaritet as efekti i tyre".
A jam e lumtur? Pyesni tim shoq
Psikologu amerikan Ed Diener nga Unioversiteti i Illinois, ka pyetur njerez nga kultura te ndryshme se si e ndiejne ata lumturine. Ai ka qene ne shume vende, qe nga Massai ne Kenia deri ne banoret e lagjeve te varfra te Kalktutes. Dr. Diener ka arritur ne perfundimin se ajo lumturia varet edhe nga kultura perkatese dhe nga shoqeria. "Djali im pyeti nje grua ne Indi. Per pyetjen e tij te pare se a eshte e lumtur, ajo u pergjigj: "Burri im e di. Ai mund t`ju thote nese jam une e lumtur apo jo".
Shkencetari thekson se "per veshet tane dicka e tille eshte e pazakonte" dhe vijon te citoje: "Pastaj djali im e pyeti per ndjenjen e vleresimit te vetvetes, a e vlereson ajo ate. Ne perendim dicka e tille eshte shume e rendesishme. Por ajo tha: "Per mua kjo eshte nje gje dytesore. Une mund te gatuaj dhe te bej gjerat qe ben nje shtepiake. Per mua eshte e rendesishme se si i kane punet djemte e mi".
Ēfare kuptojme me lumturi
Por ndryshimet kulturore vene edhe me tej. Studiuesit e Universitetit Standford ne Kaliforni te Shteteve te Bashkuara, shtrojne pyetjen, nese njerez nga kultura te ndryshme thone se jane te lumtur, a ndjejne ata te gje ose dicka te krahasueshme? Rezultati i papritur eshte se amerikanet dhe evropianoperendimoret kuptojne me lumturi nje gjendje te animuar dhe ngacmuese. Kurse kinezet kuptojne me te nje gjendje te qete, paqesore dhe krejt te c'tensionuar te shpirtit.
