Allium sativum L. e njohur si hudhra, ėshtė bimė barishtore njėvjeēare me kėrcell e me gjethe si tė preshit, qė bėn nė tokė njė kokė me thelpinj tė bashkuar, qė ka erė tė fortė e tė djeg dhe qė pėrdoret si ushqim a si bimė mjekėsore.
Pėrbėrėsit
Hudhra ėshtė njė prej produkteve mė tė pasura me vitamina, karbohidrate dhe vitaminė C. Hudhra e thatė pėrmban rreth 58 pėr qind insulinė. Njė kilogram hudhėr jep 1300 kalori. Ajo ėshtė e pasur nė kripėra tė kalciumit, jodit e squfurit
Vlerat
Gjithashtu pėrdorimi i hudhrės ka vlera tė pakrahasueshme nė uljen e kolesterinės nė gjak. Nga studimet e bėra nė USA, ku u eksperimentuan 45 burra, qė kishin vlerė tė lartė tė kolesterinės, dhe qė pėrdorėn ēdo ditė 6 thelpinj hudhre, u arrit se vlera e yndyrės nė gjak u ul me 58 pėr qind. Lėngu i hudhrės jep njė ndihmesė tė madhe edhe nė rikthimin e flokut tė humbur. Pasi bėhet shtypja e mirė e hudhrės, me lėngun e pėrftuar bėhet masazh rreth 3 minuta nė vendin ku ka rėnė floku. Mbahet ashtu pėr 30 minuta dhe mė pas koka lahet mirė, deri sa tė largohet era e rėndė e hudhrės. Ky veprim bėhet njė herė nė javė deri nė shfaqjen e rezultateve pozitive. Njė tjetėr studim ka treguar se njerėzit, qė hanė hudhėr ēdo ditė, mund tė jetojnė mė gjatė. Studimi ėshtė bėrė nga dietologė holandezė dhe tregon se kėta njerėz mund tė jetojnė 6 vjet mė shumė se tė tjerėt, qė se konsumojnė kėtė produkt. Vlerat e hudhrės gjenden si nė pėrdorimin e saj tė njomė ashtu edhe tė thatė. Efektet e saj janė tė mrekullueshme, veēse duhet pasur njė kujdes tė jashtėzakonshėm. Pėrdorimi i saj nė mėnyrė tė gabuar dėmton rėndė shėndetin e personit tė sėmurė. Vetitė e saj kuruese janė edhe mė praktike, duke pasur parasysh se kjo bimė rritet gjerėsisht dhe gjendet lehtė.
Kėshilla mjekėsore
Pėr ata qė vuajnė nga hipertensioni, do tu mjaftonte tė hanin njė thelb hudhre dhe shumė shpejt do ta ndiejnė sėrish mirė veten. Por nuk rekomandohet qė hudhra tė pėrdoret nga njerėz, qė e kanė tensionin e ulėt, pasi do tė keqėsonin shėndetin e tyre. Ajo ndihmon edhe nė qarkullimin nė mėnyrė tė rregullt tė gjakut. Mjekėt rekomandojnė 2 thelpinj hudhre nė ditė. Efekte pozitive ka dhėnė pėrdorimi i hudhrės edhe nė parandalimin e kancerit nė stomak dhe nė zorrėn e trashė. Kanceri nė zorrėn e trashė ėshtė i pėrhapur te meshkujt dhe ėshtė vėrtetuar se ata qė kanė pėrdorur hudhra kanė pasur mė pak mundėsi pėr tu prekur nga sėmundja. Kėshillohet qė ēdo ditė tė hahen 3 deri nė 10 thelpinj hudhre. Pėr shkak tė vetive tė saj dezinfektuese, hudhra ka dhėnė rezultate tė shkėlqyera te tė sėmurėt, qė vuajnė nga dhimbja e veshėve. Pėr kėta njerėz rekomandohen disa pika nga lėngu i hudhrės nė momentin e dhimbjeve. Shumė shpejt ky lėng do tė jepte efekte tė menjėhershme nė qetėsimin e veshit. Po kėshtu rezultate mjaft tė mira ka dhėnė nė shėrimin e gripit, kur ai ėshtė i shoqėruar me bllokim tė hundėve apo dhimbje tė grykėve.
Njė studim i kryer nga studiues amerikanė provoi se pėrbėrėsit e hudhrės mund tė mbysnin 14 lloje tė ndryshme bakteresh dhe mund ti shkatėrrojnė ato. Shumė e dobishme ėshtė hudhra edhe pėr tė sėmurėt, qė vuajnė nga astma dhe kolla. Pėrdorimi i saj ose lėngu qė pėrftohet gjatė shtypjes, lehtėson rrugėt e frymėmarrjes dhe qetėson tė sėmurin. Nė Luftėn e Dytė Botėrore, lėngu i hudhrės ka ndihmuar nė mjekimin e plagėve tė rėnda, tė marra gjatė luftimit. Edhe sot ajo vazhdon tė japė efekte tė shkėlqyera nė shėrimin sa mė tė shpejtė tė plagėve, duke zėvendėsuar kėshtu edhe antibiotikėt.
Sėmundjet
Mjekėsia moderne ka njohur aftėsinė, qė me anė tė hudhrės dhe kurave, qė e kanė nė pėrbėrje, tė shėrojnė sėmundje tė ndryshme, siē janė arterio-skleroza, tensioni i lartė i gjakut dhe ērregullimet e qarkullimit tė gjakut, problemet e zemrės
Limoni dhe hudhra kurojnė kallot e kėmbėve
I zbusni kėmbėt nė njė legen me ujė tė ngrohtė, aq sa tė durojė kėmba. Pastaj i fshini dhe e pastroni dhe vendin ku ka kallo vendosni 1 fetė limoni, mbi tė vendosni 2-3 thelpinj hudhre tė shtypur dhe pak kripė tė hollė gjelle nga darka deri nė mėngjes, pėr 10 net rresht.
Pėrdorimi
Vlerat e hudhrės gjenden si nė pėrdorimin e saj tė njomė ashtu edhe kur ajo pėrdoret e thatė. Nėse pėrdoret nė gatim kėshillohet qė mos tė skuqet shumė, pasi i humbet vlerat e saj. Gjatė skuqjes humbet me shijen e vajit.
Kėshilla pėr pėrdorimin e hudhrės
- Tė sėmurėt, qė vuajnė nga tensioni i ulėt, nuk duhet tė hanė hudhėr.
- Kėshillohet pėrdorimi i 3 deri nė 10 thelpinj hudhre nė ditė kundėr sėmundjeve.
- Gjatė pirjes sė lėngut tė hudhrės ose ngrėnies sė saj, lani mirė gojėn.
- Kėshillohet ngrėnia e hudhrės pėr tė fituar imunitetin e organizmit.
- Gjatė gatimit hudhra tė jetė e butė pėr tė mos humbur vitaminat, qė ajo pėrmban.
- Hudhra shėrben edhe pėr tė ulur tensionin, pėr personat qė vuajnė nga tensioni i lartė.
- Kjo bimė pėrdoret bashkė me erėzat e tjera pėr gatim, pasi shumė njerėz e pėlqejnė shijen e saj.
- Veprimi baktericid i hudhrave pėrdoret nė industrinė e konservave pėr tė zhdukur mikroorganizmat, qė kalbin lėndėn organike.
Hudhra
Hudhra ėshtė e njohur nga grekėt dhe egjiptianėt e lasht si ushqimi mė i mirė kurues. Hudhra mund tė luftojė njė sėrė infeksionesh bakteriale, virale, etj. Shumė studime konfirmojnė gjithashtu se hudhra ul nivelin e kolesterolit nė gjak. Ngrėnia e 1-2 thelb hudhre nė ditė ul kolesterolin 10 %. Gjithashtu studime tė ndryshme tregojnė se hudhra ndihmon hapjen, zgjerimin e enėve tė gjakut dhe ul rrezikun e formimit tė mpiksjes sė gjakut, qė mund tė ēojė nė atak zemre. Hudhra ul gjithashtu tensionin e lartė tė gjakut. Studimet kineze tregojnė se pėrgjysmohet rreziku i kancerit tek ata qė pėrdorin hudhrėn. Efekti i pėrdorimit tė 9 gram (dy thelb) hudhėr nė ditė, pėr shėndetin e zemrės pas disa javėsh. Njė sasi e tillė vlen edhe pėr luftimin e infeksioneve.
Lėngu i hudhrės
Lėngu i hudhrės jep njė ndihmesė tė madhe edhe nė rikthimin e flokut tė humbur. Pasi bėhet shtypja e mirė e hudhrės, me lėngun e pėrftuar bėhet masazh rreth 3 minuta nė vendin ku ka rėnė floku. Mbahet ashtu pėr 30 minuta dhe mė pas koka lahet mirė, deri sa tė largohet era e rėndė e hudhrės. Ky veprim bėhet njė herė nė javė deri nė shfaqjen e rezultateve pozitive. Hudhra ka dhėnė rezultate tė shkėlqyera te tė sėmurėt, qė vuajnė nga dhimbja e veshėve. Pėr kėta njerėz rekomandohen disa pika nga lėngu i hudhrės nė momentin e dhimbjeve. Shumė shpejt ky lėng do tė jepte efekte tė menjėhershme nė qetėsimin e veshit. Po kėshtu rezultate mjaft tė mira ka dhėnė nė shėrimin e gripit, kur ai ėshtė i shoqėruar me bllokim tė hundėve apo dhimbje tė grykėve.
Njė studim i kryer nga studiues amerikanė provoi se pėrbėrėsit e hudhrės mund tė mbysnin 14 lloje tė ndryshme bakteresh dhe mund ti shkatėrrojnė ato./shqip/