Sipas legjendės kineze, para afro 5000 vjetėsh, perandori Shen Nung ka udhėtuar nėpėr vend. Uji ka qenė i keq dhe i papėrshtatshėm pėr pije, prandaj ka urdhėruar qė tė vlohet.
Papritmas era ka fryrė aq shumė saqė ka bėrė qė disa gjethe tė ēajit tė binin nė filxhanin me ujė tė nxehtė. Perandori kureshtar i ka lėnė gjethet tė qėndronin nė ujė dhe pastaj e ka pirė pijen. Dhe kėshtu ka lindur ēaji. Ēaji i bardhė u bė i vlerėsuar gjatė dinastisė kineze Song (960-1279). Ėshtė pirė nė tė gjithė oborrin mbretėror pėr nder tė perandorit. Gjethet e ēajit tė bardhė dhe kokrrat janė bluar apo shtypur dhe shndėrruar nė pluhur tė argjendtė, i cili ėshtė hedhur nė tas gjatė ceremonisė. Hui Zong (1101-1125) ėshtė bėrė aq i obsesionuar me gjetjen e ēajit tė pėrkryer sa qė ka humbur njė pjesė tė mirė tė perandorisė sė vet.
Nė vitin 1885 janė rritur lloje tė bimėve qė janė bėrė pėrzierje pėr ēajin e bardhė. Ēaji i bardhė ka kaluar rrugė tė madhe nė historinė e vet tė gjatė. Nė masė tė madhe ka qenė i panjohur jashtė Kinės dhe Lindjes sė Largėt deri vonė. Tani qė janė tė njohura pėrparėsitė e shumta shėndetėsore, ēaji i bardhė shijohet nė gjithė botėn. Rritet nė Azi, kryesisht nė Kinė, ndėrsa ėshtė fituar nga bima e njėjtė e cila jep ēajin e gjelbėr dhe tė zi.
Ēaji i bardhė bėhet nga sythet e reja dhe gjethet shumė tė reja tė thara lehtėsisht. Pėr shkak tė pėrpunimit tė kujdesshėm dhe shumė tė lehtė, gjethet pėrmbajnė tė gjithė anioksidantet e veta tė rėndėsishme. Antioksidantet janė bashkėdyzime qė kanė efekt shumė tė dobishėm pėr shėndetin tonė. Disa ēaja pėrmbajnė shumė antioksidantė, por ēaji i bardhė ka koncentrimin mė tė madh. Antioksidantėt nė ēajin e bardhė mund tė ndihmojnė nė parandalimin e sėmundjeve kardiovaskulare, kancerit dhe diabetit, dhe ndoshta madje mund tė ndihmojnė qė tė ngadalėsohet procesi i plakjes.
Ēaji i bardhė kėrkon kujdes dhe mund tė madh pėr tu prodhuar. Zgjidhet njė lloj i veēantė i shkurreve tė ēajit, zakonisht disa vite para tė korrave tė para. Sythet dhe gjethet avullohen dhe thahen ngadalė. Ēaji i bardhė ka njė spektėr tė madh tė ndikimeve nė trup, dhe njė numėr tė madh tė pėrfitimeve pėr shėndetin.
Ēaji i bardhė mbron nga kanceri, sėmundjet e zemrės dhe sulmet nė tru, shkaqet kryesore tė vdekjes nė botėn industriale, si dhe shumė gjendje tė tjera, lehtėson simptomat e sėmundjes dhe nxit shėrimin, forcon sistemin kardiovaskular dhe tė imunitetit, flokėt dhe dhėmbėt. Ēaji i bardhė mund tė zvogėlojė nivelin e sheqerit nė gjak dhe tė lehtėsojė simptomat e diabetit. Zvogėlon stresin dhe rrit energjinė. Studimet sugjerojnė qė mund tė pėrshpejtojė metabolizmin dhe tė nxisė trupin qė tė shpenzojė mė shumė yndyra.
Ēaji pėrdoret si ilaē tashmė prej shekujsh. Tani shkenca moderne zbulon atė qė njerėzit nė Kinė dhe nėpėr botė tashmė e dinė qė njė kohė tė gjatė: ēaji ėshtė i mirė pėr ju.
Parandalimi i kancerit
Ēaji i bardhė ndoshta posedon forcėn pėr luftė kundėr qelizave kancerogjene dhe shumė llojeve tė ndryshme tė kancerit, siē ėshtė kanceri i zorrės sė trashė, prostatės dhe stomakut. Flavonoidet, njė lloj i antioksidantėve, zvogėlojnė rritjen e qelizave tė kancerit dhe parandalojnė zhvillimin e qelizave tė reja. Nė disa raste, ēaji i bardhė ka pasur sukses si edhe ilaēet me recetė, por pa efekte anėsore.
Tensioni i ulėt i gjakut
Studimet tregojnė qė ēaji i bardhė mund tė pėrmirėsojė funksionimin e artereve. Ndihmon nė uljen e tensionit tė rritur tė gjakut. Pasi qė ndihmon enėt e forta dhe tė shėndetshme tė gjakut, ēaji i bardhė mbron nga sulmi shkatėrrues i trurit.
Nivelet mė tė ulėta tė kolesterolit
Katekinet, grupi tjetėr i antikoksidantėve, zvogėlojnė kolesterolin, ndėrsa ēaji i bardhė ėshtė pėrplot me to. Kolesteroli ėshtė lloj i veēantė i yndyrave tė nevojshme pėr shėndetin. Ekziston kolesteroli i mirė dhe i keq, ndėrsa ēaji i bardhė rrit nivelin e kolesterolit tė mirė dhe zvogėlon nivelin e tė keqit.
Mbrojta e zemrės
Ēaji i bardhė mbron zemrėn dhe tėrė sistemin e qarkullimit tė gjakut. Hulumtuesit po ashtu kanė zbuluar qė njerėzit tė cilėt pinė 2 ose mė shumė filxhanė ēaj nė ditė kanė gati 50 pėr qind probabilitet mė tė vogėl qė do tė vdesin pas sulmit nė zemėr. Ēaji i bardhė ėshtė nė tė vėrtetė eliksir i jashtėzakonshėm pėr zemėr.
Eshtrat e forta
Studimet zbulojnė qė njerėzit tė cilėt kanė pirė ēaj rregullisht kanė pasur dendėsi mė tė madhe tė eshtrave, pėr dallim nga ata qė nuk kanė pirė. Ēaji i bardhė po ashtu mund tė ketė efekte pozitive tek tė sėmurėt nga artriti dhe osteoporoza.
Efekti antibakterial dhe antivirusal
Ēaji i bardhė ėshtė vrasės natyral i baktereve dhe viruseve. Antioksidantėt mbrojnė tėrė sistemin e imunitetit, duke ofruar mbrojtje nga njė varg i gjatė i sėmundjeve. Parandalon ftohjen dhe gripin, ndėrsa mund tė lehtėsojė edhe simptomat e atyre qė janė tė sėmurė me HIV.
Shėndeti i dhėmbėve dhe i mishit tė dhėmbėve
Ēaji i bardhė pėrmban sasi tė vogėl tė fluoridit dhe materieve tjera ushqyese tė cilat i ruajnė dhėmbėt tė fortė dhe tė shėndetshėm. Po ashtu shkatėrron bakteret qė shkaktojnė plakun dhe erėn e keqe.
Lėkura e shėndetshme
Radikalet e lira qė shkaktohen nga ekspozimi i gjatė nė diell, stresi dhe ushqimi i keq mund tė dėmtojnė lėkurėn dhe tė shkaktojnė plakje tė parakohshme tė lėkurės. Ēaji i bardhė mbron lėkurėn dhe ndihmon tė parandalohet dėmtimi. Pirja e ēajit tė bardhė nxit lėkurėn e shėndetshme dhe me shkėlqim. Keshilla.net